Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2023-2024 στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ τάξης Γυμνασίου
2η Ενότητα
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να έλθουν οι μαθητές και μαθήτριες σε επαφή με ένα απλό ιστορικό / αφηγηματικό κείμενο.
2. Να κατανοήσουν το περιεχόμενό του (το ιστορικό γεγονός, στο οποίο αναφέρεται, την προσωπικότητα πρωταγωνιστή) και να έλθουν σε επαφή με τη χρήση των ιστορικών χρόνων ως τεχνική ιστορικής αφήγησης.
3. Να γνωρίσουν τη διαδικασία σύνθεσης των λέξεων στην α.ε. και να τη συσχετίσουν με τη ν.ε. γλώσσα.2. Να κατανοήσουν το περιεχόμενό του (το ιστορικό γεγονός, στο οποίο αναφέρεται, την προσωπικότητα πρωταγωνιστή) και να έλθουν σε επαφή με τη χρήση των ιστορικών χρόνων ως τεχνική ιστορικής αφήγησης.
4. Να εξοικειωθούν με την κλίση φωνηεντόληκτων συμφωνόληκτων ουσιαστικών της κλίσης και και γ’ να αναγνωρίζουν μέσα σ’ ένα κείμενο τους τύπους τους.
5. Να εμπεδώσουν τον σχηματισμό της μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων και να αναγνωρίζουν ρηματικούς τύπους της οριστικής ενεστώτα, παρατατικού, μέλλοντα μέσης φωνής.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχ. βιβλίου)
- Με αφόρμηση τις ιστορικές γνώσεις των μαθητών και μαθητριών και με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, ο/η εκπαιδευτικός υποστηρίζει τους μαθητές και τις μαθήτριες για να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.
- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τα σχόλια και τις ερωτήσεις των σελ. 15, 16.
- Συνιστάται να γίνει αναφορά στην αφηγηματική τεχνική των ιστορικών κειμένων (χρήση ιστορικών χρόνων, ιστορικός ενεστώτας) μέσα από την αναγνώριση των ρημάτων του κειμένου.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Οι μαθητές και μαθήτριες σε ομάδες εντοπίζουν και καταγράφουν τις σύνθετες λέξεις στο κείμενο. Με παράλληλη αναφορά στα συναφή φαινόμενα της ν.ε., καθοδηγούνται στην κατανόηση της σύνθεσης ως δεύτερου, μετά την παραγωγή, μηχανισμού εμπλουτισμού της γλώσσας.
2. Γραμματική
Οι μαθητές και μαθήτριες σε ομάδες εντοπίζουν και καταγράφουν τις σύνθετες λέξεις στο κείμενο. Με παράλληλη αναφορά στα συναφή φαινόμενα της ν.ε., καθοδηγούνται στην κατανόηση της σύνθεσης ως δεύτερου, μετά την παραγωγή, μηχανισμού εμπλουτισμού της γλώσσας.
2. Γραμματική
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Με αφόρμηση την επισήμανση τύπων τριτόκλιτων ουσιαστικών που υπάρχουν στο κείμενο (βασιλέως, τούς Ἕλληνας, τήν δύναμιν κ.ά.), ο/η εκπαιδευτικός εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στη γ’ κλίση ουσιαστικών, τα γενικά της χαρακτηριστικά και στη συνέχεια, επικεντρώνεται στα:
Με αφόρμηση την επισήμανση τύπων τριτόκλιτων ουσιαστικών που υπάρχουν στο κείμενο (βασιλέως, τούς Ἕλληνας, τήν δύναμιν κ.ά.), ο/η εκπαιδευτικός εισάγει τους μαθητές και τις μαθήτριες στη γ’ κλίση ουσιαστικών, τα γενικά της χαρακτηριστικά και στη συνέχεια, επικεντρώνεται στα:
1. Καταληκτικά διπλόθεμα (-ις, -εως) και μονόθεμα (-εύς, -έως). (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 95-96).
2. Συμφωνόληκτα αφωνόληκτα και ημιφωνόληκτα, μονόθεμα και διπλόθεμα.Οριστική ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα, απαρέμφατο, μετοχή βαρύτονων ρημάτων μ.φ. και οριστική μέλλοντα του ρ. εἰμί.
Με αφετηρία τύπους μέσης φ. από το κείμενο (διακελεύεται, ταράττονται, ἐβουλεύετο), ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες:
1. με τον τρόπο σχηματισμού της μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων στην οριστική του ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα,
2. με τον σχηματισμό του απαρεμφάτου και της μετοχής στους χρόνους αυτούς,
3. με την οριστική μέλλοντα του εἰμί.
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου: 14η ενότητα σελ. 111-112, 15η ενότητα σελ. 118: οριστική παρατατικού, 17η ενότητα σελ 131: απαρέμφατα και μετοχές ενεστώτα - μέλλοντα).
2. με τον σχηματισμό του απαρεμφάτου και της μετοχής στους χρόνους αυτούς,
3. με την οριστική μέλλοντα του εἰμί.
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου: 14η ενότητα σελ. 111-112, 15η ενότητα σελ. 118: οριστική παρατατικού, 17η ενότητα σελ 131: απαρέμφατα και μετοχές ενεστώτα - μέλλοντα).
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Ο/η εκπαιδευτικός έχει δυνατότητα να προτείνει δικές του/τις ασκήσεις κατά την κρίση του/της ή ακόμη να χρησιμοποιήσει:
- ασκήσεις του σχ. εγχειριδίου της Α΄ Γυμνασίου: σελ. 97: 1-5 (για τα ουσιαστικά σε -ις, -εως και εύς, -έως), σελ. 113: 8, σελ. 119: 6 (εκτός τύπων αορ.)- ασκήσεις από το σχ. εγχειρίδιο της Β΄ Γυμνασίου: σελ. 16: 1-4, σελ. 19: 1-3, σελ. 20, 21: 1, 2, 4.
10η Ενότητα
Επανάληψη / Εμπέδωση
Αφιερώνεται χρόνος για επανάληψη / εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης.
Διδακτικές ώρες: 5
3η Ενότητα
2. Γραμματική
3. Σύνταξη
Η σύνδεση προτάσεων ή όρων πρότασης δεν θα διδαχθεί. Αντ’ αυτού θα διδαχθεί το υποκείμενο απαρεμφάτου και μετοχής (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 132).Με αφόρμηση την αναγνώριση απαρεμφάτων και μετοχών στο κείμενο και ανακαλώντας στοιχεία από την ύλη της Α’ Γυμνασίου, καθοδηγούνται οι μαθητές και μαθήτριες να διαπιστώσουν και να κατανοήσουν τη λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στον α.ε. λόγο. Μέσα από παραδείγματα επισημαίνεται το φαινόμενο της ταυτοπροσωπίας και της ετεροπροσωπίας.
Η διδακτική προσέγγιση από τη μετάφραση στο πρωτότυπο βοηθά στην αναγνώριση και κατανόηση της ιδιαιτερότητας του απαρεμφάτου, σε αντίστιξη με την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου. Παράλληλα, βοηθά να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τη συνάφεια με τη ν.ε.
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να διερευνήσουν την έννοια της 3η αντικειμενικότητας στην Ιστορία και αντιλήψεις τις αρχαίων συγγραφέων για το καθήκον του ιστορικού.
2. Να γνωρίσουν πώς λειτουργεί η διαδικασία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ουσιαστικό και να μπορούν να τα αναγνωρίζουν σε ένα κείμενο.
3. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό αφωνόληκτων ημιφωνόληκτων ουσιαστικών της κλίσης και και γ’ να αναγνωρίζουν μέσα σε ένα κείμενο τους τύπους τους.
2. Να γνωρίσουν πώς λειτουργεί η διαδικασία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ουσιαστικό και να μπορούν να τα αναγνωρίζουν σε ένα κείμενο.
3. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό αφωνόληκτων ημιφωνόληκτων ουσιαστικών της κλίσης και και γ’ να αναγνωρίζουν μέσα σε ένα κείμενο τους τύπους τους.
4. Να αναγνωρίζουν ρηματικούς τύπους της οριστικής αορίστου, παρακειμένου και υπερσυντελίκου μ.φ., καθώς και των ονοματικών τύπων τους.
5. Να αντιληφθούν τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στον α.ε. λόγο.
5. Να αντιληφθούν τη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στον α.ε. λόγο.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 22 σχ. βιβλίου)
- Λόγω της αυξημένης δυσκολίας του κειμένου δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό μετάφραση όσο το δυνατόν πιο πιστή.
- Οι μαθητές και μαθήτριες παρακινούνται να συγκρίνουν τη μετάφραση με το αρχαίο κείμενο (σελ. 22) και να συνειδητοποιήσουν μέσα από τη σύγκριση τις λειτουργίες του απαρεμφάτου και τη διαφοροποίηση στον τρόπο που αυτές επιτελούνται στη ν.ε.: δηλ. το απαρέμφατο στη νεοελληνική ως ουσιαστικό ή ως δευτερεύουσα πρόταση.
- Ως προς το περιεχόμενο, εκτός από τα σχόλια και τις ερωτήσεις του βιβλίου, μπορούν να αξιοποιηθούν τα παράλληλα κείμενα της ενότητας, καθώς και άλλες αναφορές σε ιστορικούς συγγραφείς της αρχαιότητας, κατά την κρίση του διδάσκοντος.
Το δεύτερο και το τρίτο παράλληλο κείμενο θα αξιοποιηθούν στη διδασκαλία των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών από ουσιαστικά ως πρώτο συνθετικό. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών από ουσιαστικά ως πρώτο συνθετικό. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
2. Γραμματική
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση:
Οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση:
1. Ακατάληκτων διπλόθεμων σε -ων, -οντος
Αξιοποιώντας ως αφόρμηση τις μετοχές ὀνομάσων, νέμων και λέγων του τρίτου παράλληλου κειμένου και επισημαίνοντας τη μορφολογική αντιστοιχία τους με τα τριτόκλιτα ακατάληκτα διπλόθεμα ουσιαστικά σε -ων, οντος, ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες με την κλίση των ουσιαστικών αυτών, παροτρύνοντάς τους σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.
Αξιοποιώντας ως αφόρμηση τις μετοχές ὀνομάσων, νέμων και λέγων του τρίτου παράλληλου κειμένου και επισημαίνοντας τη μορφολογική αντιστοιχία τους με τα τριτόκλιτα ακατάληκτα διπλόθεμα ουσιαστικά σε -ων, οντος, ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες με την κλίση των ουσιαστικών αυτών, παροτρύνοντάς τους σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 111).
2. Ημιφωνόληκτων υγρόληκτων και σιγμόληκτων αρσενικών και ουδετέρων. Επισημαίνεται και εδώ η συνάφεια με τύπους της ν.ε.
Οριστική αορίστου, παρακειμένου και υπερσυντελίκου μ.φ.
Με αφετηρία τύπους αορίστου και παρακειμένου μ.φ. από το δεύτερο και το τρίτο παράλληλο κείμενο (ἀπεκρύψατο, ξυνεγράψατο πέπρακται), οι μαθητές και και μαθήτριες προσδιορίζουν τον τρόπο σχηματισμού της μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων στην οριστική αορίστου, παρακειμένου και υπερσυντελίκου, καθώς και τον σχηματισμό του απαρεμφάτου και της μετοχής των χρόνων αυτών.
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, 15η σελ. 118, 16η ενότητα σελ. 124, 17η ενότητα σελ 131).
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, 15η σελ. 118, 16η ενότητα σελ. 124, 17η ενότητα σελ 131).
3. Σύνταξη
Η σύνδεση προτάσεων ή όρων πρότασης δεν θα διδαχθεί. Αντ’ αυτού θα διδαχθεί το υποκείμενο απαρεμφάτου και μετοχής (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 132).
Η διδακτική προσέγγιση από τη μετάφραση στο πρωτότυπο βοηθά στην αναγνώριση και κατανόηση της ιδιαιτερότητας του απαρεμφάτου, σε αντίστιξη με την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου. Παράλληλα, βοηθά να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τη συνάφεια με τη ν.ε.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Ο/η εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να προτείνει δικές του ασκήσεις κατά την κρίση του ή ακόμη να χρησιμοποιήσει:
- ασκήσεις του σχ. εγχειριδίου της Α΄ Γυμνασίου: σελ. 113: 2, σελ. 119: 6 α, γ, σελ. 125: 5)
- ασκήσεις από το σχ. εγχειρίδιο της Β΄ Γυμνασίου: σελ. 23: 1-4 σελ. 24: 1-3 σελ. 3, 5.
- ασκήσεις από το σχ. εγχειρίδιο της Β΄ Γυμνασίου: σελ. 23: 1-4 σελ. 24: 1-3 σελ. 3, 5.
Διδακτικές ώρες: 5
4η Ενότητα
2. Γραμματική
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να απολαύσουν οι μαθητές και μαθήτριες μια φανταστική ιστορία και να τη συνδέσουν με άλλες γνώριμές τους ιστορίες, π.χ. με τα έργα «επιστημονικής φαντασίας» της εποχής μας.
2. Να μάθουν πώς λειτουργεί η διαδικασία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό επίθετο και να τα αναγνωρίζουν σε ένα κείμενο.
3. Να γνωρίσουν την κλίση των τριτόκλιτων επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ και να τα αναγνωρίζουν στο κείμενο. Να συνειδητοποιήσουν τη συνάφεια με τη ν.ε.
4. Να εξοικειωθούν με την κλίση ουδέτερων ακατάληκτων μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, -ατος.
3. Να γνωρίσουν την κλίση των τριτόκλιτων επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ και να τα αναγνωρίζουν στο κείμενο. Να συνειδητοποιήσουν τη συνάφεια με τη ν.ε.
4. Να εξοικειωθούν με την κλίση ουδέτερων ακατάληκτων μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, -ατος.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 30 σχ. βιβλίου)
- Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές και μαθήτριες υποστηρίζονται για να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.
- Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια των σχολίων και των ερωτήσεων των σελ. 31, 32 και τα συσχετίζουν με άλλα έργα που έχουν παρόμοιο περιεχόμενο (επιστημονική φαντασία, φανταστική λογοτεχνία κ.ο.κ).
- Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί το δεύτερο παράλληλο κείμενο της ενότητας (σελ. 147) από μετάφραση και να γίνει επίσης ανάκληση συναφών περιεχομένων από την ύλη της Α’ Γυμνασίου (Φελλόποδες), κατά την κρίση του/της εκπαιδευτικού.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό επίθετο. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό επίθετο. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
2. Γραμματική
Τριτόκλιτα επίθετα
Εντοπίζοντας οι μαθητές και μαθήτριες στο κείμενο τριτόκλιτα επίθετα, τα αντιπαραβάλλουν με την απόδοσή τους στη ν.ε. Στη συνέχεια και με τη χρήση του βιβλίου της Γραμματικής διδάσκονται την κλίση επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ.
Εντοπίζοντας οι μαθητές και μαθήτριες στο κείμενο τριτόκλιτα επίθετα, τα αντιπαραβάλλουν με την απόδοσή τους στη ν.ε. Στη συνέχεια και με τη χρήση του βιβλίου της Γραμματικής διδάσκονται την κλίση επιθέτων σε -ύς, -εῖα, -ύ.
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Ουδέτερα ακατάληκτα οδοντικόληκτα μονόθεμα σε -α, -ατος
Επισημαίνοντας στο κείμενο τον τύπο «τό σῶμα» και εκκινώντας από την κλίση του ουσιαστικού στη ν.ε., οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση ουδέτερων ακατάληκτων
μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, -ατος, (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 96).
μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -α, -ατος, (Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 96).
Η Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου μεταφέρεται στην επόμενη ενότητα.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 32: 1-3
Σελ. 33: 1, 2
Σελ. 34-35: 1-3
Σελ. 36: 1, 2.
Διδακτικές ώρες: 3
5η Ενότητα (από την 4η, η υποενότητα Γ2, σελ. 35-36)
2. Να έλθουν σε επαφή με το περιεχόμενο κοινωνικό των πατερικών κειμένων και να συνειδητοποιήσουν το διαχρονικό ενδιαφέρον θεματικής τους, προκειμένω ελεημοσύνης. της εν της
3. Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό ρήμα.
4. Να έλθουν σε επαφή με τους τύπους της υποτακτικής ε.φ. και να ανιχνεύσουν τη λειτουργία της στο συγκεκριμένο είδος λόγου.
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές και μαθήτριες με ένα απλό εκκλησιαστικό / πατερικό κείμενο και να ανιχνεύσουν το ρητορικό ύφος του αποσπάσματος.2. Να έλθουν σε επαφή με το περιεχόμενο κοινωνικό των πατερικών κειμένων και να συνειδητοποιήσουν το διαχρονικό ενδιαφέρον θεματικής τους, προκειμένω ελεημοσύνης. της εν της
3. Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό ρήμα.
4. Να έλθουν σε επαφή με τους τύπους της υποτακτικής ε.φ. και να ανιχνεύσουν τη λειτουργία της στο συγκεκριμένο είδος λόγου.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 38 σχ. βιβλίου)
- Με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων οι μαθητές και μαθήτριες προσεγγίζουν νοηματικά το κείμενο.
- Με τη βοήθεια των ερμηνευτικών σχολίων και των ερωτήσεων της σελ. 39, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 148, γίνεται συζήτηση πάνω στις ιδέες του κειμένου και τη διαχρονική τους αξία.
- Μέσα από την κατανόηση του περιεχομένου αλλά μορφολογικών και στοιχείων των του κειμένου οι μαθητές και μαθήτριες ανιχνεύουν τον ρητορικό/παραινετικό του χαρακτήρα.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ρήμα. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό ρήμα. Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορεί να δοθούν παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.
2. Γραμματική
Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου, παρακειμένου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων και υποτακτική ενεστώτα του εἰμί
Επισημαίνονται οι τύποι υποτακτικής των κειμένων (ενότητας, παράλληλο) και η λειτουργία της συγκεκριμένης έγκλισης μέσα στο κείμενο (παραινετικός λόγος).
Διδάσκεται η κλίση της υποτακτικής όλων των χρόνων των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ. και η υποτακτική ενεστώτα του ρήματος εἰμί.
(Σημ. Γενικά για την υποτακτική και την υποτ. ενεστ. και αορ., βλ. 4η ενότητα, σελ. 35-36.)
Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου, παρακειμένου ε.φ. βαρύτονων ρημάτων και υποτακτική ενεστώτα του εἰμί
Επισημαίνονται οι τύποι υποτακτικής των κειμένων (ενότητας, παράλληλο) και η λειτουργία της συγκεκριμένης έγκλισης μέσα στο κείμενο (παραινετικός λόγος).
Διδάσκεται η κλίση της υποτακτικής όλων των χρόνων των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ. και η υποτακτική ενεστώτα του ρήματος εἰμί.
(Σημ. Γενικά για την υποτακτική και την υποτ. ενεστ. και αορ., βλ. 4η ενότητα, σελ. 35-36.)
Η αλληλοπαθητική αντωνυμία και η απρόσωπη σύνταξη δε θα διδαχθούν.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 36-37: 3-6
Σελ. 39: 1-3
Σελ. 41: 2, 3
Σελ. 41: 1, 2
Σελ. 43: 3, 4
Διδακτικές ώρες: 4
6η Ενότητα
1. Ετυμολογικά
Ερωτηματική και αόριστη αντωνυμία
Καθοδηγούνται να αναγνωρίζουν τους τύπους της ερωτηματικής τίς, τίς, τί και της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ μέσα στο κείμενο, και ιδιαίτερα να ξεχωρίζουν σημασιολογικά και μορφολογικά τη μία από την άλλη.
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να προσεγγίσουν οι μαθητές και μαθήτριες ένα απλό φιλοσοφικό / πολιτικό κείμενο.
2. Να έλθουν σε επαφή με τις ιδέες και τον βίο του κορυφαίου φιλοσόφου Σωκράτη και να γνωρίσουν τον διάλογο ως λογοτεχνική μορφή / φιλοσοφική μέθοδο ανάπτυξης ιδεών.
3. Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό άκλιτη λέξη.
4. Να κατανοήσουν την κλίση και αναγνωρίζουν κείμενο να στο τριτόκλιτα δικατάληκτα σιγμόληκτα και ενρινόληκτα επίθετα.
5. Να αναγνωρίζουν τους τύπους και να μπορούν να ξεχωρίζουν σημασιολογικά την ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί από την αόριστη τὶς, τὶς, τὶ.
2. Να έλθουν σε επαφή με τις ιδέες και τον βίο του κορυφαίου φιλοσόφου Σωκράτη και να γνωρίσουν τον διάλογο ως λογοτεχνική μορφή / φιλοσοφική μέθοδο ανάπτυξης ιδεών.
3. Να αναγνωρίζουν τα σύνθετα ουσιαστικά με πρώτο συνθετικό άκλιτη λέξη.
4. Να κατανοήσουν την κλίση και αναγνωρίζουν κείμενο να στο τριτόκλιτα δικατάληκτα σιγμόληκτα και ενρινόληκτα επίθετα.
5. Να αναγνωρίζουν τους τύπους και να μπορούν να ξεχωρίζουν σημασιολογικά την ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί από την αόριστη τὶς, τὶς, τὶ.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου)
- Δίνεται από τον/την εκπαιδευτικό μετάφραση του κειμένου όσο το δυνατόν πιο πιστή.
- Με τη βοήθεια των σχολίων και των ερωτήσεων των σελ. 45, 46 και τις ιστορικές γνώσεις για τον Σωκράτη, γίνεται συζήτηση πάνω στα περιεχόμενα του κειμένου και ανιχνεύεται η λειτουργία του διαλόγου ως τρόπου έκφρασης και ανάπτυξης ιδεών.
- Μπορεί να συζητηθεί η διαχρονική αξία των ζητημάτων που θίγονται στο κείμενο και ιδιαιτέρως οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, καθώς και ο ρόλος τους στην κοινωνία και την αγωγή των νέων.
- Μπορεί να συζητηθεί η διαχρονική αξία των ζητημάτων που θίγονται στο κείμενο και ιδιαιτέρως οι έννοιες της παιδείας και της εκπαίδευσης, καθώς και ο ρόλος τους στην κοινωνία και την αγωγή των νέων.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Εξηγείται η λειτουργία της σύνθεσης ουσιαστικών με πρώτο συνθετικό άκλιτες λέξεις. Με αφόρμηση την επισήμανση σύνθετων λέξεων στο κείμενο, οι μαθητές και μαθήτριες αναγνωρίζουν σύνθετες λέξεις της α.ε. με α’ συνθετικό άκλιτο μέρος του λόγου. Γίνεται αναφορά σε αντίστοιχα σύνθετα της ν.ε.
2. Γραμματική
Τριτόκλιτα επίθετα
Οι μαθητές και μαθήτριες με παραδείγματα από την ν.ε. γλώσσα μαθαίνουν την κλίση των τριτόκλιτων δικατάληκτων επιθέτων σε -ης, -ης, ες και -ων, -ων, -ον.
Οι μαθητές και μαθήτριες με παραδείγματα από την ν.ε. γλώσσα μαθαίνουν την κλίση των τριτόκλιτων δικατάληκτων επιθέτων σε -ης, -ης, ες και -ων, -ων, -ον.
Ερωτηματική και αόριστη αντωνυμία
Καθοδηγούνται να αναγνωρίζουν τους τύπους της ερωτηματικής τίς, τίς, τί και της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ μέσα στο κείμενο, και ιδιαίτερα να ξεχωρίζουν σημασιολογικά και μορφολογικά τη μία από την άλλη.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 46: 1-3
Σελ. 47-48: 1-3
Σελ. 49: 1
Σελ. 50-51: 1, 2, 4.
Σελ. 50-51: 1, 2, 4.
Διδακτικές ώρες: 4
7η Ενότητα
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να έλθουν οι μαθητές και μαθήτριες σε επαφή με τις αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων σχετικά με τις αρετές του ηγέτη και να διερευνήσουν αν οι αρετές αυτές αποτελούν χαρακτηριστικό και των σύγχρονων ηγετών.
2. Να διακρίνουν τους τύπους των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι, καθώς και τη σημασιολογική τους διαφορά.
2. Να διακρίνουν τους τύπους των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι, καθώς και τη σημασιολογική τους διαφορά.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 52 σχ. βιβλίου)
- Θεωρώντας ότι το κείμενο είναι δύσκολο να προσπελαστεί από το πρωτότυπο, δίνεται από τον εκπαιδευτικό στους/στις μαθητές και μαθήτριες μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή.
- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τα σχόλια και τις ερωτήσεις της σελ. 53.
Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων.
Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Το περιεχόμενο της υποενότητας Β2 θα διδαχθεί στο πλαίσιο της 11ης ενότητας.
2. Γραμματική
Η ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ε.φ. δεν θα διδαχθεί
Η ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ε.φ. δεν θα διδαχθεί
Εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες με τις αναφορικές αντωνυμίες ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι. Ιδιαιτέρως καθοδηγούνται στη διάκριση των τύπων της αναφορικής αντωνυμίας από το οριστικό άρθρο, καθώς και του ουδετέρου της αναφορικής αντωνυμίας ὃ τι από τον ειδικό σύνδεσμο ὃτι. Ανάδειξη ομοιοτήτων με τη ν.ε.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 53: 1-3
Σελ. 54-55: 2,3
Σελ. 59: 7, 8
Διδακτικές ώρες: 2
8η Ενότητα
3. Σύνταξη
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές και μαθήτριες με φιλοσοφικό κείμενο σε συνεχή λόγο.
2. Ξεκινώντας από το περιεχόμενο του κειμένου, να έλθουν σε επαφή με τη φιλοσοφική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων, ιδιαιτέρως όσον αφορά τη χρησιμότητα των νόμων και την οργάνωση της πολιτείας.
3. Να κατανοήσουν την έννοια του αντικειμένου με έμφαση αναγνώριση άμεσου και στην του του έμμεσου αντικειμένου.Κείμενο:
Αντί του κειμένου της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) θα διδαχθεί το παράλληλο κείμενο της ενότητας (σελ. 150 σχ. βιβλίου).
- Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο και να συζητήσουν το περιεχόμενό του.
- Το κείμενο είναι πρόσφορο για διαθεματική προσέγγιση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφόρμηση μυθολογικές αφηγήσεις γνωστές στους/στις μαθητές και μαθήτριες και να ανακληθούν γνώσεις από τη διδασκαλία των ομηρικών επών ή/και από την αρχαία ιστορία.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Το περιεχόμενο της υποενότητας Β2 θα διδαχθεί στο πλαίσιο της 11ης ενότητας.
2. Γραμματική.
Η ευκτική ενεστώτα του ρ. εἰμί και η ευκτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ. δε θα διδαχθούν.
Τα αφωνόληκτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ας, ασα, -αν δε θα διδαχθούν.
Η ευκτική ενεστώτα του ρ. εἰμί και η ευκτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ. δε θα διδαχθούν.
Τα αφωνόληκτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ας, ασα, -αν δε θα διδαχθούν.
3. Σύνταξη
Αντικείμενο
Ξεκινώντας από την αναγνώριση αντικειμένων στο κείμενο, οδηγούνται οι μαθητές και μαθήτριες στη διάκριση του αντικειμένου σε άμεσο και έμμεσο, προχωρώντας από τη σημασία των λέξεων στην τυποποίηση. Η αντιπαραβολή με τη ν.ε. ενδείκνυται για την καλύτερη κατανόηση.
Ξεκινώντας από την αναγνώριση αντικειμένων στο κείμενο, οδηγούνται οι μαθητές και μαθήτριες στη διάκριση του αντικειμένου σε άμεσο και έμμεσο, προχωρώντας από τη σημασία των λέξεων στην τυποποίηση. Η αντιπαραβολή με τη ν.ε. ενδείκνυται για την καλύτερη κατανόηση.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 151: 1, 2
Σελ. 63: 1, 2
Σελ. 66-67: 7, 8, 9, 10
Σελ. 66-67: 7, 8, 9, 10
Διδακτικές ώρες: 2
9η Ενότητα
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να έλθουν οι μαθητές και μαθήτριες σε επαφή με μια διήγηση ανεκδοτολογικού χαρακτήρα.
2. Να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα του θεσμού των Ολυμπιακών Αγώνων στην αρχαιότητα.
3. Να γνωρίσουν στοιχεία αναφορικά με τη θέση της γυναίκας στον αρχαιοελληνικό κόσμο.
4. Να κατανοήσουν τη συντακτική λειτουργία της μετοχής, ως ιδιαίτερο στοιχείο διαφοροποίησης της α.ε. σε σχέση με τη ν.ε.
3. Να γνωρίσουν στοιχεία αναφορικά με τη θέση της γυναίκας στον αρχαιοελληνικό κόσμο.
4. Να κατανοήσουν τη συντακτική λειτουργία της μετοχής, ως ιδιαίτερο στοιχείο διαφοροποίησης της α.ε. σε σχέση με τη ν.ε.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 68 σχ. βιβλίου)
- Με τη βοήθεια ενός διαγράμματος, μπορούν οι μαθητές και μαθήτριες να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.
- Το κείμενο είναι πρόσφορο για διαθεματική προσέγγιση, ανακαλώντας και αξιοποιώντας γνώσεις των μαθητών από την Ιστορία, τη Φυσική Αγωγή και τα σύγχρονα δεδομένα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. - Μπορεί να συζητηθεί σε ομάδες η θέση της γυναίκας στις κοινωνίες διαχρονικά.
- Τα σχόλια και οι ερωτήσεις των σελ. 69 και 70, καθώς και το δεύτερο παράλληλο κείμενο της σελ. 152 μπορούν να αξιοποιηθούν επίσης για εμβάθυνση στο περιεχόμενο του κειμένου.
Για μια αναπαράσταση της δίκης της Καλλιπάτειρας ως μέσου βιωματικής προσέγγισης της γνώσης βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: Η δίκη της Καλλιπάτειρας
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή - ρήμα: Δεν θα διδαχθεί.
Δεύτερο συνθετικό λέξη κλιτή - ρήμα: Δεν θα διδαχθεί.
2. Σύνταξη
Τα είδη της μετοχής
Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μετοχών στο κείμενο, εισάγονται οι μαθητές και μαθήτριες στη συντακτική λειτουργία της μετοχής. Ιδιαιτέρως επισημαίνεται η χρήση της ως στοιχείου διαφοροποίησης της α.ε. γλώσσας σε σχέση με την αναλυτικότητα της ν.ε. Με όχημα την απόδοση στη ν.ε., γίνεται απλή αναφορά στα είδη της μετοχής (επιθετική, επιρρηματική, κατηγορηματική).
Η εξειδικευμένη τυποποίηση (συνημμένη, απόλυτη, ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή) δεν θα διδαχθεί.
Η εξειδικευμένη τυποποίηση (συνημμένη, απόλυτη, ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή) δεν θα διδαχθεί.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 70: 1-3
Σελ. 72: 1-3
Σελ. 75: 3, 4 (χωρίς χαρακτηρισμό συνημμένων και απόλυτων)
Διδακτικές ώρες: 4
Δεν θα διδαχθεί
11η Ενότητα
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές και μαθήτριες με φιλοσοφικό κείμενο σε συνεχή λόγο.
2. Να έλθουν σε επαφή με τη φιλοσοφική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων, ιδιαιτέρως εδώ όσον αφορά τη λειτουργία της δικαιοσύνης και των ποινών, καθώς και την αγωγή των νέων.
3. Να αντιληφθούν το φαινόμενο του μετασχηματισμού των λέξεων που χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά.
4. Να αναγνωρίζουν ουσιαστικά, επίθετα και άκλιτα ως β’ συνθετικά.
5. Να κατανοήσουν τον σχηματισμό και τη λειτουργία της προστακτικής και να αναγνωρίζουν τύπους της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου της ε.φ.
6. Να εξοικειωθούν με την κλίση καταληκτικών μονόθεμων οδοντικόληκτων σε -ας, -αντος.3. Να αντιληφθούν το φαινόμενο του μετασχηματισμού των λέξεων που χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά.
4. Να αναγνωρίζουν ουσιαστικά, επίθετα και άκλιτα ως β’ συνθετικά.
5. Να κατανοήσουν τον σχηματισμό και τη λειτουργία της προστακτικής και να αναγνωρίζουν τύπους της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου της ε.φ.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 84 σχ. βιβλίου)
- Με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων οι μαθητές και μαθήτριες προσεγγίζουν το νόημα του κειμένου.
- Τα σχόλια και οι ερωτήσεις της σελ. 85 και το παράλληλο κείμενο της σελ. 153 μπορούν να αξιοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Β΄ συνθετικό: λέξη κλιτή – άκλιτη
- Με την αναγνώριση σύνθετων λέξεων μέσα στα κείμενα, εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες με τον μετασχηματισμό των λέξεων που χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά, λέξεων κλιτών και άκλιτων. Συνιστάται η αντιπαραβολή με τη ν.ε.
- Με την αναγνώριση σύνθετων λέξεων μέσα στα κείμενα, εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες με τον μετασχηματισμό των λέξεων που χρησιμοποιούνται ως β’ συνθετικά, λέξεων κλιτών και άκλιτων. Συνιστάται η αντιπαραβολή με τη ν.ε.
- Ο/Η εκπαιδευτικός προτείνεται να διδάξει εδώ συγκεντρωτικά τη σύνθεση με β΄ συνθετικό λέξη κλιτή ή άκλιτη. Για τον σκοπό αυτό, μπορεί να αξιοποιήσει σχετικό υλικό από την 7η (σελ. 55), την 8η (σελ. 64), και την 9η ενότητα (σελ. 72).
2. Γραμματική
Προστακτική ενεστώτα και αορίστου ε.φ. των βαρύτονων ρημάτων
- Με την αναγνώριση τύπων (βοηθείτω, φευγέτω κ.ά.) μέσα από τα κείμενα αναφοράς (κείμενο ενότητας, παράλληλο), επιδιώκεται η εξοικείωση των μαθητών και μαθητριών με τη λειτουργία της προστακτικής στον λόγο και με τον σχηματισμό των γραμματικών τύπων της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ε.φ.
- Με την αναγνώριση τύπων (βοηθείτω, φευγέτω κ.ά.) μέσα από τα κείμενα αναφοράς (κείμενο ενότητας, παράλληλο), επιδιώκεται η εξοικείωση των μαθητών και μαθητριών με τη λειτουργία της προστακτικής στον λόγο και με τον σχηματισμό των γραμματικών τύπων της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ε.φ.
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Οι μαθητές και μαθήτριες εξοικειώνονται με την κλίση καταληκτικών μονόθεμων οδοντικόληκτων ουσιαστικών σε -ας, -αντος. Αξιοποιώντας ως αφόρμηση τη μετοχή βοηθήσας του κειμένου αναφοράς και επισημαίνοντας τη μορφολογική αντιστοιχία της με τα τριτόκλιτα καταληκτικά μονόθεμα οδοντικόληκτα ουσιαστικά σε -ας, αντος, ο/η εκπαιδευτικός εξοικειώνει τους μαθητές και τις μαθήτριες με την κλίση των ουσιαστικών αυτών, παροτρύνοντάς τους σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε.
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 111).
(Ύλη μεταφερόμενη από το βιβλίο της Α΄ Γυμνασίου, σελ. 111).
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 56: 1, 2, 3
Σελ. 64: 1, 2, 3
Σελ. 72: 1-3
Σελ. 89: 2, 3, 4
Διδακτικές ώρες: 4
12η Ενότητα
Προστακτική ενεστώτα του εἰμί και του παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων ε.φ
- Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μέσα από το κείμενο αναφοράς, οι μαθητές και μαθήτριες καθοδηγούνται με σκοπό την εξοικείωσή τους με τον σχηματισμό της προστακτικής του ρήματος εἰμί και του παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ.
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να παρατηρήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τη σχέση μεταξύ του λιτού ύφους του κειμένου και του περιεχομένου του (εκκλησιαστικός, διδακτικός λόγος).
2. Να αναγνωρίζουν τους τύπους της προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό και την κλίση της προστακτικής παρακειμένου των βαρύτονων στην ε.φ. ρημάτων
3. Να εξοικειωθούν με την κλίση των επιθέτων πολύς και μέγας και να αναγνωρίζουν τύπους τους σε συνάφεια και με αντίστοιχους τύπους της ν.ε.2. Να αναγνωρίζουν τους τύπους της προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό και την κλίση της προστακτικής παρακειμένου των βαρύτονων στην ε.φ. ρημάτων
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 90 σχ. βιβλίου)
- Με τη χρήση των γλωσσικών και ερμηνευτικών σχολίων και των ερωτήσεων της σελ. 92, οι μαθητές και μαθήτριες προσεγγίζουν νοηματικά το κείμενο.
- Παρατηρούν την ιδιαιτερότητα του κειμενικού είδους (εκκλησιαστικό κείμενο, διδακτικός λόγος)
- Προαιρετικά, το κείμενο προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση (παραβολές Καινής Διαθήκης).
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Τα νόθα σύνθετα δε θα διδαχθούν.
2. Γραμματική
Προστακτική ενεστώτα του εἰμί και του παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων ε.φ
- Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μέσα από το κείμενο αναφοράς, οι μαθητές και μαθήτριες καθοδηγούνται με σκοπό την εξοικείωσή τους με τον σχηματισμό της προστακτικής του ρήματος εἰμί και του παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων της ε.φ.
Τα επίθετα πολύς και μέγας
- Στο κείμενο αναφοράς οι μαθητές και μαθήτριες αναζητούν τύπους των επιθέτων πολύς και μέγας και εξοικειώνονται με την κλίση τους. Συνιστάται η αντιπαραβολή με τους συναφείς τύπους της ν.ε.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 92: 1-3
Σελ. 93: 1
Σελ. 96-97: 1, 2, 3, 4
Σελ. 97: 5
Διδακτικές ώρες: 4
13η Ενότητα
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να έλθουν οι μαθητές και μαθήτριες σε επαφή με ένα απλό κείμενο ιδεών της ύστερης αρχαιότητας.
2. Αφορμώμενοι από το περιεχόμενο του κειμένου, να συνειδητοποιήσουν τη διαχρονικότητα θεμάτων της αρχαίας σκέψης, ιδιαιτέρως θεμάτων υγείας και διατροφής.
3. Να εξοικειωθούν με την κλίση υποτακτικής βαρύτονων της των ρημάτων στη μ.φ. και να αναγνωρίζουν τους τύπους της σε κείμενο.2. Αφορμώμενοι από το περιεχόμενο του κειμένου, να συνειδητοποιήσουν τη διαχρονικότητα θεμάτων της αρχαίας σκέψης, ιδιαιτέρως θεμάτων υγείας και διατροφής.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 98 σχ. βιβλίου)
- Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων της σελ. 99, μπορούν οι μαθητές και μαθήτριες να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.
- Οι εικόνες των σελίδων 98 και 100 μπορούν να χρησιμεύσουν ως αφόρμηση (οπτικός γραμματισμός). - Μπορούν να συζητήσουν οι μαθητές και μαθήτριες την επικαιρότητα των ζητημάτων διατροφής που θέτει το κείμενο. Τα ερμηνευτικά σχόλια και οι ερωτήσεις της σελ. 100 μπορούν να αξιοποιηθούν για την ουσιαστικότερη κατανόηση του κειμένου.
- Το κείμενο προσφέρεται για διαθεματική προσέγγιση, λ.χ. με το μάθημα της Οικιακής Οικονομίας, Προγράμματα Αγωγής Υγείας κ.ο.κ.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Τα παρασύνθετα δε θα διδαχθούν.
2. Γραμματική
Υποτακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων μ.φ.
Με αφόρμηση την αναγνώριση τύπων μέσα από το κείμενο αναφοράς (προσφερώμεθα, τρέφηται κ.ά.), οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της υποτακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 100: 1-4
Σελ. 101: 2
Σελ. 104-105: 2, 3, 4, 5 (ως προς τύπους της υποτακτικής)
Σελ. 104-105: 2, 3, 4, 5 (ως προς τύπους της υποτακτικής)
Διδακτικές ώρες: 4
14η Ενότητα και 15η Ενότητα
Δε θα διδαχθούν.
16η Ενότητα
Σημ. Ο λεξιλογικός πίνακας της σελ. 123 διδάσκεται σύμφωνα με τις οδηγίες.
Διδακτικοί στόχοι:
1. Να έρθουν οι μαθητές και μαθήτριες σε επαφή με ένα ιστορικό κείμενο της Μυθιστορίας του Αλεξάνδρου.
2. Να εντοπίσουν χαρακτηριστικά στοιχεία μιας επιστολής εκείνης της εποχής.
3. Να εξοικειωθούν με την κλίση της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ. και να αναγνωρίζουν τους τύπους της σε κείμενο.
2. Να εντοπίσουν χαρακτηριστικά στοιχεία μιας επιστολής εκείνης της εποχής.
3. Να εξοικειωθούν με την κλίση της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ. και να αναγνωρίζουν τους τύπους της σε κείμενο.
Κείμενο:
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 120 σχ. βιβλίου)
- Το κείμενο της ενότητας δίνεται σε μετάφραση και στη συνέχεια με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων της σελ. 121 οι μαθητές και μαθήτριες το συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο.
Ετυμολογικά, Γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα:
1. Ετυμολογικά
Δε θα διδαχθούν.
Σημ. Ο λεξιλογικός πίνακας της σελ. 123 διδάσκεται σύμφωνα με τις οδηγίες.
2. Γραμματική
Προστακτική ενεστώτα, αορίστου και παρακειμένου βαρύτονων ρημάτων μ.φ.
Με αφόρμηση τους τύπους παύσασθε και Ἒρρωσθε του κειμένου, οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.
Με αφόρμηση τους τύπους παύσασθε και Ἒρρωσθε του κειμένου, οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ.
Οι κτητικές αντωνυμίες και οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί δε θα διδαχθούν.
Προτεινόμενες ασκήσεις:
Σελ. 122: 1, 2.
Σελ. 127-128: 1, 3
Σελ. 127-128: 1, 3
Διδακτικές ώρες: 2
17η Ενότητα και 18η Ενότητα
Δε θα διδαχθούν.
Αφιερώνεται χρόνος για επανάληψη / εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης.
Διδακτικές ώρες: 2
Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών (συνυπολογίζονται και οι 3 ώρες που αφιερώθηκαν κατά την έναρξη του σχολικού έτους για την αναπλήρωση πιθανών βασικών μαθησιακών κενών): 48
ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Με τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας επιδιώκεται οι µαθητές/τριες να εξοικειωθούν µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο και να μπορούν να:
- Αναγνωρίζουν μέσα σε ένα κείμενο:
- τους τύπους των ουσιαστικών και επιθέτων της γ’ κλίσης
- τους ρηματικούς τύπους της οριστικής των βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή
- τους ρηματικούς τύπους της υποτακτικής και της προστακτικής των βαρύτονων ρημάτων και στις δύο φωνές, ενεργητική και μέση τους τύπους της ερωτηματικής, αναφορικής και αόριστης αντωνυμίας και τη σημασιολογική τους διάκριση παρά τις μορφολογικές ομοιότητες μεταξύ τους (ερωτηματική, αόριστη) ή με άλλα μέρη του λόγου (αναφορικές αντωνυμίες, άρθρα, ειδικός σύνδεσμος ὃτι)
- Κατανοήσουν τη συντακτική λειτουργία του αντικειμένου και να διακρίνουν το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο
- Προσεγγίσουν τη δομή του α.ε. λόγου σε πιο σύνθετες μορφές μέσα από τη μελέτη της βασικής συντακτικής λειτουργίας του απαρεμφάτου (το απαρέμφατο ως ρήμα και ως όνομα, ταυτοπροσωπία και ετεροπροσωπία) και της μετοχής (η μετοχή ως ρήμα και ως όνομα, απλή αναφορά στα είδη της, εξοικείωση με την έννοια της επιθετικής μετοχής).
- Προσδιορίσουν τη συντακτική λειτουργία των προσδιορισμών και να εξοικειωθούν με τους ονοματικούς προσδιορισμούς και ιδιαίτερα με τους επιθετικούς.
- Επισημάνουν τη διαφοροποίηση του ν.ε. λόγου, ως προς την αναλυτικότητά του, σε σχέση με τον α.ε. λόγο.
- Εξοικειωθούν µε απλά κείμενα από διαφορετικά κειμενικά είδη της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, αλλά και της μεταγενέστερης, και να ασκηθούν στη γλωσσική κατανόησή τους και στην ανίχνευση απλών υφολογικών στοιχείων που τα χαρακτηρίζουν (ιστορικοί χρόνοι, διάλογος, παραινετικός λόγος), χωρίς να επιδιώκεται συστηματικότερη μελέτη τους.
- Συνειδητοποιήσουν ότι η νέα ελληνική έχει τις ρίζες της στην αρχαία και αποτελεί εξέλιξη και συνέχειά της.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
1. Η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών φαινομένων είναι κειμενοκεντρική. Οι μαθητές και μαθήτριες έρχονται σε επαφή με την αρχαία γλώσσα μέσα από τα αρχαία κείμενα και με τρόπο διερευνητικό μαθαίνουν τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Κατά τη διδασκαλία ενδείκνυται οι μαθητές και μαθήτριες να φέρνουν μαζί τους και τα βιβλία αναφοράς (Γραμματική - Συντακτικό) και να τα χρησιμοποιούν, όταν και όπου χρειάζεται, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται σκόπιμο ο/η εκπαιδευτικός να ενημερώνει από το προηγούμενο μάθημα τους μαθητές και τις μαθήτριες ότι στο επόμενο θα πρέπει να έχουν μαζί τους το βιβλίο είτε της γραμματικής είτε του συντακτικού, ανάλογα με το φαινόμενο που θα μελετήσουν μέσα στο κείμενο. Στην περίπτωση που δίνεται μεταφρασμένο κείμενο ως κείμενο αναφοράς, συνιστάται η κατά το δυνατόν πιστότερη απόδοση του αρχαίου κειμένου.
2. Κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση των κειμένων του Επιμέτρου (παράλληλων κειμένων), προκειμένου οι μαθητές και μαθήτριες να κατανοήσουν βαθύτερα το περιεχόμενο του κειμένου αναφοράς, το αξιακό σύστημα που αυτό προβάλλει, καθώς και το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται.
3. Σε κάθε ενότητα, είναι σημαντικό η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών ή ετυμολογικών και λεξιλογικών φαινομένων να συνδέεται με αναφορές και παραδείγματα στη ν.ε. Επίσης, προτείνεται η πορεία από το γνωστό προς στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία.
4. Από τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου συνιστάται να προτιμώνται αυτές που ζητούν την αναγνώριση τύπων της α.ε. οι οποίοι δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με τη μορφή ερωτήσεων κλειστού τύπου: πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών, αντιστοίχισης) και την παραγωγή τύπων οι οποίοι έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με ασκήσεις μετασχηματισμού λέξεων εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση).
5. Συνιστάται η διόρθωση των ασκήσεων να γίνεται στην τάξη από τους/τις ίδιους/ίδιες τους μαθητές και τις μαθήτριες με αξιοποίηση και των βιβλίων αναφοράς. Οι ασκήσεις που προτείνονται από τα βιβλία του μαθητή είναι ενδεικτικές και όχι υποχρεωτικές. Ιδιαιτέρως για τα ετυμολογικά και γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα που διδάσκονται στη Β’ Γυμνασίου, είναι αναγκαία η επιλογή ασκήσεων και από άλλες ενότητες και ενθαρρύνεται η δημιουργία ασκήσεων από τους/τις εκπαιδευτικούς, σε αντιστοιχία με τα διδασκόμενα αντικείμενα και τις ανάγκες των μαθητών και μαθητριών. Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει τις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου μέσα στην τάξη κατά την ώρα της διδασκαλίας και τις διαδραστικές ασκήσεις, για τις οποίες υπάρχει σύνδεσμος στο εμπλουτισμένο βιβλίο του μαθητή.
6. Από την υποενότητα «Λεξιλογικά» (Β1) διδάσκεται η 2η και η 3η στήλη του πίνακα με έμφαση στις λέξεις που χρησιμοποιούνται και στη νέα ελληνική. Για άσκηση στο λεξιλόγιο των ενοτήτων, βλ. ενδεικτικά διδακτικά σενάρια στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας». Για παράδειγμα: εμπέδωση της λεξιλογικής οικογένειας του ρ. λέγω (2 η ενότητα), λεξιλόγιο για το ρ. πείθω (6η ενότητα).
