Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2025-2026 για την Ιστορία Β΄ τάξης Γυμνασίου
Προτείνεται η αναδιάρθρωση της διδασκαλίας του μαθήματος και η κατάταξη των ενοτήτων των διαφορετικών κεφαλαίων σε τέσσερις ευρύτερες θεματικές. Πιο συγκεκριμένα στις ακόλουθες:
Ι) Πολιτικές εξελίξεις στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
ΙΙ) Οικονομία και Κοινωνία στο Μεσαιωνικό Κόσμο
ΙΙΙ) Το Βυζάντιο και η Ανατολική Ευρώπη
ΙV) Η Ανατολική Μεσόγειος και η Δυτική Ευρώπη στους Μεσαιωνικούς και Νεότερους Χρόνους.
Επίσης, προτείνεται να δοθεί έμφαση σε συγκεκριμένες υποενότητες, ενώ αναμένεται ότι η συνδιδασκαλία ενοτήτων με στενή συνάφεια θα εξοικονομήσει χρόνο, που μπορεί να αφιερωθεί στην εμβάθυνση σε κάποια κεφάλαια και φαινόμενα.
Ι. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
Σε αυτή τη θεματική προτείνεται η διδασκαλία των ενοτήτων που περιγράφουν τα γεγονότα από την ίδρυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Προτείνεται να προηγηθεί η παρουσίαση της πολιτικής/στρατιωτικής ιστορίας του Βυζαντίου, ώστε να κατακτηθεί από τους/τις μαθητές/τριες το σύνολο του πλαισίου στο οποίο αναπτύσσονται οι σχέσεις του Βυζαντίου και της ευρύτερης περιοχής, ώστε να μπορέσουν να εμβαθύνουν σε επόμενες ενότητες σε συγκεκριμένες θεματικές.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (330-717)
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Μέτρα του Κωνσταντίνου Α΄ για την ανόρθωση του κράτους
Ίδρυση και φυσιογνωμία της Κωνσταντινούπολης
Η θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του Ρωμαϊκού Κράτους ώστε να συγκριθεί η θέση της Κωνσταντινούπολης με αυτή της Ρώμης και να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της πρώτης σε σχέση με τον νέο προσανατολισμό του κράτους.
- Τοπογραφικός χάρτης της Κωνσταντινούπολης και πηγή του βιβλίου, προκειμένου να αναδειχθεί ο πολεοδομικός και αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της Κωνσταντινούπολης.
Για σχετικό υλικό βλ: «Βυζαντινή περίοδος», Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
- Πηγές των σχολικού βιβλίων της Α΄ Γυμνασίου («Διάταγμα Μεδιολάνων») και της Β΄ Γυμνασίου («Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου») προκειμένου να κατανοηθεί και να σχολιαστεί η θρησκευτική πολιτική του Μ. Κωνσταντίνου.
Συμπληρωματικά:
Προτεινόμενη Δραστηριότητα:
Ερώτηση 2 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1.Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Μόνο η υποενότητα γ. Εξωτερική Πολιτική
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τη μετακίνηση των πληθυσμών και την επισήμανση των περιοχών εγκατάστασης των γερμανικών φύλων.
- Χάρτης προκειμένου να αναδειχτεί η αποκατάσταση της ρωμαϊκής οικουμένης
Για χάρτες, βλ.
- «Στρατιωτικές επιχειρήσεις Ιουστινιανού», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 1 του βιβλίου
Διδακτικές Ώρες: 2
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717): Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Το Βυζάντιο σε κρίση
Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
Ο θεσμός των Θεμάτων
Ο εξελληνισμός του κράτους
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης ώστε να γίνει αντιληπτή η θεματική οργάνωση της Μ. Ασίας τον 7ο και 9ο αι.
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ώστε να αναδειχτεί η λογική της διαίρεσης της αυτοκρατορίας σε θέματα.
- Υλικό για στρατό και τα θέματα, βλ.
Για το θεσμό των Θεμάτων Middle Byzantine Period και Middle Byzantine Period
«Ο στρατός», «Βυζαντινών πολεμικά», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- «Οχυρωματικά έργα (κάστρα, οχυρά, πύργοι)», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 4 του βιβλίου.
Συνδιδασκαλία με προηγούμενη ενότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Λαοί στον περίγυρο του Βυζαντινού Κράτους
ΙΙ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Η εξάπλωση των Αράβων
Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ίδρυση και αρχές του Ισλάμ
Η επέκταση των Αράβων - παράγοντες και συνέπειες
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης ώστε να γίνει αντιληπτή η αραβική επέκταση και η τελική αναχαίτιση στον ευρωπαϊκό χώρο.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Κατάρτιση πίνακα στο οποίο να παρουσιάζεται ανά τομέα η συμβολή των Αράβων στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου (717-1025)
Ι. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Απόκρουση του αραβικού κινδύνου
Διοικητικά και οικονομικά μέτρα
Ανάκαμψη της οικονομίας
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές του σχολικού βιβλίου για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 4 και 5 του βιβλίου.
- Παιχνίδι ρόλων: Αναπαραστήστε έναν υποθετικό διάλογο ανάμεσα σε δύο υπηκόους του Βυζαντίου την εποχή εφαρμογής των «κακώσεων» του Νικηφόρου Α΄. Ο ένας θεωρεί τα μέτρα του αυτοκράτορα δυσβάσταχτα και άδικα, ενώ ο άλλος τα υπερασπίζεται θεωρώντας τα αναγκαία. Τι πιστεύετε ότι θα έλεγε ο καθένας από τους δύο;
Διδακτική Ώρα: 1
5. Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας
Συνοπτικά.
Μόνο οι υποενότητες: α. Αγώνες με τους Άραβες και β. Αγώνες με τους Βουλγάρους
Συνδιδασκαλία με την προηγούμενη ενότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η Μεσαιωνική Ευρώπη
Ι. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ (5ος-10ος αι.)
2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του
Ανάκληση γνώσεων για τη μεγάλη μετανάστευση των λαών και τα κράτη στη Δυτική Ευρώπη. Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και η οργάνωσή της
Η διαίρεσή της με τη Συνθήκη του Βερντέν
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης με τα γερμανικά κράτη
- Χάρτης Ευρώπης ώστε να κατανοηθεί η θέση και η έκταση της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου και των κρατών των διαδόχων του
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 1 του βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Περίοδος της κρίσης του Βυζαντίου (1025-1453)
Ι. Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Τις στρατιωτικές αποτυχίες και ιδιαίτερα τη μάχη του Ματζικέρτ.
Διδακτική Ώρα: 1
2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η νίκη των Σελτζούκων στο Μυριοκέφαλο και οι συνέπειές της
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης, για τον εντοπισμό των σημείων των συγκρούσεων του βιβλίου
- Πηγές, σ. 56 σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη της εσωτερικής πολιτικής των Κομνηνών
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 3 του βιβλίου.
Συνδιδασκαλία με την προηγούμενη ενότητα
ΙΙ. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ορισμός και παράγοντες διαμόρφωσης
Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες
Η τέταρτη σταυροφορία
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές:
«Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
«Η Έφοδος, η Κατάληψη και η Λεηλασία της Πόλης», στο: Οι Σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, Εκπαιδευτικό σενάριο, Διαδίκτυο και Διδασκαλία
- Χάρτης Σταυροφοριών, Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ένας χωρικός από τη Δύση εξηγεί σε συγχωριανό του τους λόγους για τους οποίους θα συμμετάσχει σε µια Σταυροφορία.
Διδακτική Ώρα: 1
ΙΙΙ. Ανασύσταση του Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς
1. Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για την ανάσχεσή τους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Οι Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους
Προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών
Υποστηρικτικό υλικό:
«Η εξάπλωση των Οθωμανών», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 1 του βιβλίου
- Παιχνίδι ρόλων: Αφού χωριστείτε σε δύο ομάδες αναπαραστήστε την επιχειρηματολογία υπέρ και κατά της ευρωπαϊκής βοήθειας και παρουσίας στην Πόλη τις παραμονές της Άλωσης.
Διδακτική Ώρα: 1
2. Η άλωση της Πόλης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Πολιορκία και άλωση της Πόλη
Οι συνέπειες
Η βυζαντινή πνευματική κληρονομιά
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές:
- «Στιγμιότυπα από την πολιορκία της Πόλης», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
- «Η απάντηση των Ελλήνων στις προτάσεις των Τούρκων για την παράδοση της Κωνσταντινούπολης», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Μελετώντας το παρακάτω υλικό, καταγράψτε και συζητήστε τα συμπεράσματά σας για τις αντιλήψεις και τα συναισθήματα, που απηχούν έργα της λαϊκής παράδοσης για την Άλωση. («Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Θρήνοι, θρύλοι, παραδόσεις», Μαθησιακό Αντικείμενο, Φωτόδεντρο)
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Σε αυτή την ενότητα προτείνεται η διδασκαλία των ενοτήτων που αναδεικνύουν πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής στο Βυζάντιο. Μετά την παρουσίαση της πολιτικής / στρατιωτικής ιστορίας του Βυζαντίου, οι μαθητές/τριες αναμένεται να εμβαθύνουν σε φαινόμενα που επηρέασαν τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις. Στο ίδιο πλαίσιο θα πρέπει να ενταχθεί και η διδασκαλία ενοτήτων που σχετίζονται με τον πολιτισμό του Βυζαντίου, ιδιαίτερα την αρχιτεκτονική και τις εικαστικές τέχνες (ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, φορητές εικόνες). Μέσα από αυτή την προσέγγιση, οι μαθητές/τριες θα εμβαθύνουν περισσότερο σε θέματα που σχετίζονται με τη νομοθεσία, την τέχνη αλλά και τις κοινωνικές συγκρούσεις με κοινωνικό/πνευματικό υπόβαθρο (π.χ. η Στάση του Νίκα, η Εικονομαχία). Θα μπορέσουν να μελετήσουν και να συγκρίνουν διαφορετικά συστήματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης ανάμεσα στο Βυζάντιο (θεσμός της πρόνοιας) και τη Μεσαιωνική Δύση (φεουδαρχία). Επιπλέον, θα εξεταστούν συνολικά οι εξελίξεις στο εμπόριο και την οικονομία της ευρύτερης περιοχής. Η συνεξέταση σχετικών φαινομένων αναμένεται να εξοικονομήσει χρόνο και να βοηθήσει στην εμβάθυνση σε ορισμένα θέματα, που άπτονται της κοινωνίας και της οικονομίας του Βυζαντίου και της ευρύτερης περιοχής, ενώ οι μαθητές/τριες θα διακρίνουν τους τρόπους που επηρεάζεται η καθημερινή ζωή από τις εξελίξεις στους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717)
II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Διδασκαλία των υποενοτήτων:
α. Η πολιτική του Ιουστινιανού,
β. Εσωτερική πολιτική
δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Προτείνεται να αφιερωθεί μία ώρα για κάθε υποενότητα και να υπάρξει συνδιδασκαλία της υποενότητας δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία με την ενότητα 4. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική του πέμπτου κεφαλαίου.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές για τα γεγονότα της «Στάσης του Νίκα» (επιλογή από τις προτεινόμενες στο βιβλίο εκπαιδευτικού).
- Εικόνες του ναού της Αγίας Σοφίας, προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο νέος αρχιτεκτονικός τύπος, οι αρχιτεκτονικές καινοτομίες.
Για σχετικό υλικό, βλ.:
- Αγία Σοφία από την Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού:
- Πηγή: «Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας» (στην κατηγορία «Πολιτική»)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 2 και 3 του βιβλίου.
- Συζήτηση για τη σημασία της κωδικοποίησης του ρωμαϊκού δικαίου.
Διδακτικές Ώρες: 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
4. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική
Προτείνεται συνδιδασκαλία με την υποενότητα δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία του πρώτου κεφαλαίου με έμφαση σε:
- Αρχιτεκτονική
- Γλυπτική και ζωγραφική (τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, φορητές εικόνες)
Υποστηρικτικό υλικό:
- Τέχνη, βλ. «Βυζαντινές εικόνες», Συλλογές. Φορητές εικόνες και ξυλόγλυπτα, Βυζαντινό και Χριστιανικό Εικονικό Μουσείο:
- Βυζαντινή Ζωγραφική, Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 2, 3 και 4 του βιβλίου
Συνδιδασκαλία με την ενότητα 1.δ του πρώτου κεφαλαίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
II. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
2. Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ
Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Το εμπόριο των Αράβων, ιδιαίτερα σε σχέση με το βυζαντινό εμπόριο
Γράμματα και τέχνες, ιδιαίτερα τη σχέση με τον ελληνικό κλασικό πολιτισμό, όπως φαίνεται στην πηγή «Ο Μαμούν και η ελληνική παιδεία»
Υποστηρικτικό υλικό:
- Για το διεθνές εμπόριο η πηγή στη σελίδα 10 του βιβλίου, Νόμισμα και εξωτερικό εμπόριο
- Εικαστικά έργα αραβικής τέχνης, ώστε να επισημανθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και να συγκριθούν με τα έργα βυζαντινής τέχνης που εξετάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα.
Για σχετικό υλικό, βλ.:
- «Ισλαμική τέχνη», Μουσείο Μπενάκη και «Discover Islamic art», Museum with no frontiers
- Βυζάντιο και Ισλάμ, έκθεση του Μητροπολιτικού Μουσείου Νέας Υόρκης
- «Πολιτιστικές επιδράσεις Βυζαντινών και Αράβων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Κατάρτιση πίνακα στον οποίο να παρουσιάζεται ανά τομέα η συμβολή των Αράβων στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Διδακτικές Ώρες: 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)
I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
5. Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας
Μόνο το γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων.
Συνδιδασκαλία με την προηγούμενη ενότητα
2. Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για τη λατρεία των εικόνων
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στις συνέπειες της Εικονομαχίας (υποενότητα ε)
Διδακτική Ώρα: 1
3. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ίδρυση της Σχολής της Μαγναύρας
Ενδιαφέρον για τους κλασικούς
Επική ποίηση
Υποστηρικτικό υλικό:
- Απόσπασμα από τη Βιβλιοθήκη του Φωτίου για τους αρχαίους Έλληνες ιστορικούς (κατηγορία «Πνευματικός κόσμος»)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 5 του βιβλίου.
- Εξέταση του ποιήματος ο Διγενής από ιστορική σκοπιά. Από το βιβλίο της Β΄ Γυμνασίου Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Διδακτική Ώρα: 1
II. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία
Διδασκαλία με έμφαση στα εξής σημεία:
Οι κοινωνικές τάξεις της υπαίθρου
Η ανάπτυξη των πόλεων και τα αστικά κοινωνικά στρώματα
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές του σχολικού βιβλίου για την ανάδειξη των παραπάνω.
- «Οικονομία και κοινωνία στο Βυζάντιο», Μαθησιακά Αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Παιχνίδι ρόλων: Ένας Βυζαντινός αγρότης απευθύνεται στον αυτοκράτορα,
παρουσιάζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και ζητώντας την προστασία
της πολιτείας.
Διδακτική Ώρα: 1
2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς»
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στους νόμους και τον αγώνα κατά των δυνατών (υποενότητα β).
Συνδιδασκαλία με την προηγούμενη ενότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
I. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ (5ος -10ος αι.)
2. Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα θέματα:
Συνθήκες διαμόρφωσης της φεουδαρχίας
Χαρακτηριστικά της φεουδαρχίας.
Υποστηρικτικό υλικό:
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Να διερευνηθεί σε ομαδική εργασία η εφαρμογή του φεουδαρχικού συστήματος στον ελλαδικό χώρο.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453)
I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
3. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα θέματα:
Εσωτερική πολιτική
Θεσμός της Πρόνοιας (βλ. γραπτή πηγή Πρόνοιες, στρατός και χωρικοί, σ. 56 του βιβλίου).
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 3 του βιβλίου (σ. 56)
- Να συγκριθεί ο θεσμός της Πρόνοιας στο Βυζάντιο με το θεσμό της φεουδαρχίας στη δυτική Ευρώπη.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση:
Η οικογενειακή ζωή
Το σχολείο
Η ασθένεια, η ιατρική και κοινωνική περίθαλψη
Η κατοικία
Η ενδυμασία και η μόδα
Η διατροφή
Η ψυχαγωγία
Υποστηρικτικό υλικό:
- Σπίτια, εξοπλισμός σπιτιού, διατροφή, ενδυμασία, κόσμηση, βλ. «Τα εν οίκω…εν δήμω», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Γέννηση, βάπτιση, γάμος, θάνατος, ταφή, βλ. «Έθιμα των βυζαντινών», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Ψυχαγωγία, βλ. «Η κοινωνική ζωή στο Βυζάντιο», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
Εμβάθυνση για τον εκπαιδευτικό - Υποστηρικτικό υλικό:
- Η Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο (επιστημ. επιμ. Χ. Αγγελίδη), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών: 1988
Ιδιαίτερα:
Δ. Μίσσιου, Η Πολιτική στην καθημερινή ζωή του Βυζαντίου. Οι Βένετοι στασιώτες στην εποχή του Ιουστινιανού
Λ. Μαυρομάττης, Όψεις της Φιλανθρωπίας στο Βυζάντιο
Β. Βλυσίδου κ.ά., Η εξέλιξη της οικογενειακής ζωής των βυζαντινών
Α. Λαμπροπούλου, Οι πανήγυρεις στην Πελοπόννησο κατά τη Μεσαιωνική εποχή
Α. Μαρκόπουλος, Η οργάνωση του σχολείου. Παράδοση και εξέλιξη
Θ. Δετοράκης, Ο γυναικείος καλλωπισμός
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙΙ.ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Στην ενότητα αυτή συγκεντρώνονται όλα τα κεφάλαια που αφορούν τις σχέσεις του Βυζαντίου με λαούς της Ανατολικής Ευρώπης (Σλάβοι, Βούλγαροι, Μοραβοί, Ρώσοι), τη διαδικασία εκχριστιανισμού τους και την εξέλιξη των σχέσεων αυτών. Είναι σημαντικό να αναδειχθούν τα εργαλεία που αξιοποιήθηκαν από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία σε σχέση με αυτούς τους λαούς, ώστε να κατανοηθεί και ιστορικά η στενή σχέση μεταξύ των λαών της Ανατολικής Ευρώπης μέχρι και σήμερα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
I. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Οι Σλάβοι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ο όρος Σκλαβηνίες
Εκχριστιανισμός και αφομοίωση των Σλάβων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτες, προκειμένου να εντοπιστούν οι Σκλαβηνίες αλλά και η ίδρυση και επέκταση του βουλγαρικού κράτους.
- Πηγές, «Οι Σλάβοι τον 6ο αιώνα (για την κατάσταση το 581)» και «Επιδρομές τον 6ο αι.», στο Early Byzantine Period (κατηγορία «Κοινωνία»)
- «Οι Σλάβοι», Μαθησιακά αντικείμενα. Φωτόδεντρο
Διδακτική Ώρα: 1
2. Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στο θέμα:
Σχέσεις με το Βυζάντιο
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)
I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η πορεία εκχριστιανισμού των Μοραβών και η σημασία της
Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
Το Σχίσμα του 867
Υποστηρικτικό υλικό:
- Διαδραστική εφαρμογή, «Η αποστολή εκχριστιανισμού των Σλάβων», Φωτόδεντρο:
- «Οι διαφορές των δύο εκκλησιών», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Ερωτήσεις 2 και 3 του βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
6. Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων
Η ηγεμονία του Κιέβου και οι αποτυχημένες επιθέσεις κατά της Κωνσταντινούπολης
Εκχριστιανισμός των Ρώσων
Υποστηρικτικό υλικό:
- «Η ιεραποστολή στη Ρωσία», Θεματικές κατηγορίες, Ιστορικά θέματα, Ιστορικές μελέτες της Ιεράς Μονής, Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
- Με βάση τις πληροφορίες της ενότητας για τις σχέσεις Βυζαντίου Ρώσων, αλλά και τα αποτελέσματα του εκχριστιανισμού των Ρώσων στις σχέσεις των δύο λαών, προσπαθήστε να μαντέψετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα της Άννας στη διάρκεια του ταξιδιού της στη Χερσώνα, για να παντρευτεί τον Βλαδίμηρο και γράψτε τη σχετική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο.
Διδακτική Ώρα: 1
ΙV. Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ
Στην ενότητα αυτή συγκεντρώνονται όλες οι ενότητες και υποενότητες που αφορούν τις σχέσεις του Βυζαντίου και αργότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των κτήσεων της Ενετικής Δημοκρατίας με τα κράτη που αναπτύσσονται στη δυτική Ευρώπη. Είναι σημαντικό να αναδειχθεί ότι η κυριαρχία της Δύσης δεν υπήρξε δεδομένη σε όλη αυτή την ιστορική περίοδο αλλά, αντιθέτως, την περίοδο ακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το σημαντικότερο κέντρο πολιτικής ισχύος και πολιτισμού ήταν η Κωνσταντινούπολη. Σταδιακά αντιστράφηκε αυτή η σχέση σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Πιο συγκεκριμένα από την εμπλοκή των ιταλικών πόλεων στα θέματα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έως την Πρώτη Άλωση, περίοδο που συμπίπτει με την ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού αρχίζει να αντιστρέφεται η σχέση Ανατολής-Δύσης και σταδιακά η έννοια της Ανατολής γίνεται συνώνυμο της παρακμής στη δυτική σκέψη. Η συνεξέταση των ενοτήτων αυτών αναμένεται να διευκολύνει την ταχύτερη αφομοίωση των συγκεκριμένων ενοτήτων και κατ’ επέκταση την εξοικονόμηση διδακτικών ωρών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)
I. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ
7. Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας
Είναι σημαντικό να αναδειχθεί η πολυπλοκότητα της κατάστασης στην
Ιταλική χερσόνησο και τη Σικελία την περίοδο της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου αλλά και η εξέλιξη των σχέσεων, που σταδιακά οδήγησαν στην αντιστροφή της σχέσης Ανατολής (Βυζαντίου) και δυτικής Ευρώπης.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453)
I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς και οι συνέπειες για την αυτοκρατορία
Το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του Βυζαντινού κράτους, για να εντοπιστούν οι περιοχές όπου αναπτύχθηκε η εμπορική δραστηριότητα των ιταλικών ναυτικών πόλεων σύμφωνα με το χρυσόβουλο του 1082 (πηγή του βιβλίου).
- «Το Σχίσμα των Πατριαρχείων Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 1 και 3 του βιβλίου.
- Παιχνίδι ρόλων: δύο ομάδες μαθητών/τριών αναλαμβάνουν τους ρόλους εκπροσώπων των δύο Εκκλησιών και υποστηρίζουν το σκεπτικό και τις ενέργειες των Εκκλησιών τους, που οδήγησαν στο Σχίσμα.
Διδακτική Ώρα: 1
II. 0Ι ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ 0Ι ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
2. Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα θέματα:
Λατίνοι και Έλληνες
Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τον εντοπισμό των λατινικών και των ελληνικών κρατών.
- Ιστοσελίδα «Καστροπολιτεία του Μυστρά» (εικονικές πρωτογενείς πηγές, πληροφοριακό υλικό και παιχνίδι γνώσεων για παιδιά Γυμνασίου)
- «Θεσσαλονίκη-Μυστράς. Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος», «Πολιτιστικές διαδρομές», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων:
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Αναζητήστε και παρουσιάστε κατάλοιπα της λατινικής παρουσίας (κάστρα, τοπωνύμια κ.ά.) στην περιοχή σας.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: Η Ευρώπη στους Νεότερους Χρόνους (15ος-18ος αι.)
Ι. ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
1. Οι Ανακαλύψεις
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις
Τα εξερευνητικά ταξίδια
Η τύχη των προκολομβιανών πολιτισμών
Συνέπειες των ανακαλύψεων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτες του σχολικού βιβλίου
- Πηγή, εικόνα και γράφημα δημογραφικής εξέλιξης του σχολικού βιβλίου, για να διαπιστωθεί η συμπεριφορά των Ευρωπαίων στους γηγενείς της αμερικανικής ηπείρου.
- Γράφημα τιμών, σχεδιάγραμμα του σχολικού βιβλίου και άλλες πηγές και εικόνες για να διαπιστωθούν οι συνέπειες των ανακαλύψεων για την οικονομία και την κοινωνία της Ευρώπης.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Συζήτηση για τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων απέναντι στους γηγενείς κατοίκους της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.
Διδακτικές Ώρες: 2
2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Το νόημα του όρου Αναγέννηση (ορισμός)
Μια νέα εικόνα του κόσμου
Ο Ανθρωπισμός (ορισμός)
Ο οικουμενικός άνθρωπος (ορισμός)
Η συμβολή των Ελλήνων λογίων
Η γέννηση του τυπωμένου βιβλίου και η διάδοση της Αναγέννησης (απλή αναφορά)
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Με βάση (δύο ή περισσότερα) επιλεγμένα έργα ζωγραφικής από τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, προσπαθήσετε να εντοπίσετε τις μεταξύ τους διαφορές και να τις συνδέσετε με την αντίληψη του κόσμου που χαρακτηρίζει την κάθε περίοδο. Για σχετικό υλικό, βλ. Τα έργα τέχνης στο Μουσείο Uffizi στη Φλωρεντία
- Με βάση τα στοιχεία της ενότητας, προσπαθήστε να φανταστείτε πώς βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο ο άνθρωπος της Αναγέννησης.
Διδακτικές Ώρες: 2
3. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση
Συνοπτική διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η κρίση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και οι «ανθρωπιστές»
Η προτεσταντική μεταρρύθμιση (ορισμός, κύριος εκφραστής)
Οι αντιδράσεις της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας
Η Ευρώπη μετά τη μεταρρύθμιση (απλή αναφορά με χάρτη)
Υποστηρικτικό υλικό:
- Εικόνα «Το πλοίο των τρελών» σχολικού βιβλίου
- Χάρτης Ευρώπης για τον εντοπισμό της κατανομής Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 1 του σχολικού βιβλίου
Συνδιδασκαλία με την προηγούμενη ενότητα
4. Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από τον 15ο ως τον 18ο αιώνα
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
Δημογραφική εξέλιξη της Ευρώπης
Ανάπτυξη εμπορίου και βιοτεχνίας, αρχές βιομηχανικής επανάστασης
Κοινωνικές τάξεις
Εθνικά κράτη και πολιτεύματα κατά τα μέσα του 18ου αι.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης κρατών και πολιτευμάτων στη Δυτική Ευρώπη και Ρωσία το 18ο αι., στο Nεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Από τα μέσα του 18ου αι. ώς τις αρχές του 21ου αι. Γ΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Να αναγνωρίσετε και να συζητήσετε τις αντιλήψεις για την άσκηση της εξουσίας που εκφράζουν ο Ι. Μποσυέ και ο Τζον Λοκ στις πηγές του σχολικού βιβλίου.
- Να τεκμηριώσετε γιατί ο νόμος περί Προσωπικής Ασφάλειας («Habeas corpus», 1679) και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων («Bill of Rights», 1689) (σχολικού βιβλίου) αποτελούν ορόσημα στην ιστορία της εξέλιξης των πολιτικών αντιλήψεων.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΥΠΟ ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
Συνθήκες κατάκτησης Βενετών και Οθωμανών
Ρόλος της Εκκλησίας
Θεσμός των κοινοτήτων
Φαναριώτες
Αρματολοί και κλέφτες
Οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές από το 17ο αι.
Παροικίες
Παιδεία και Νεοελληνικός Διαφωτισμός
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τις παροικίες, στο «Έλληνες της Διασποράς», Βουλή των Ελλήνων, σ. 12
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
- Παρουσίαση με επιλογές από την ενότητα «Εικόνες από την Κοινωνία και τον πολιτισμό στην Οθωμανική αυτοκρατορία», «Οθωμανική περίοδος», Ελληνική Ιστορία στο διαδίκτυο, Ι.Μ.Ε και ειδικότερα, «Άνθρωποι και χρήμα. Στιγμές από την οικονομική και κοινωνική ζωή στην οθωμανική αυτοκρατορία», Οθωμανική περίοδος, Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
- Συγκεντρώστε τους όρους (πληθυσμιακές ομάδες, θεσμοί, αξιώματα, δραστηριότητες, παράγοντες φθοράς, κ.ά.) που αφορούν τον Ελληνισμό κατά την οθωμανική περίοδο.
-Συζητήστε για το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο και την παρουσία του στην Κρήτη και τη Βενετία, βλ. σχετικό υλικό, Του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου Τιμής και Μνήμης Χάριν για τα 400 χρόνια από το θάνατο του, Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου:
Διδακτικές Ώρες: 2
Σύνολο Διδακτικών Ωρών: 40 ώρες
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
Α. Ερευνητικές εργασίες-project
Θέματα ερευνητικών εργασιών με βάση επιλεγμένη προτεινόμενη βιβλιογραφία και δικτυογραφία από τον/την εκπαιδευτικό θα μπορούσαν να αποτελέσουν όλα τα θέματα που παρουσιάστηκαν σε μεγαλύτερο όμως βάθος ή χρονική διάρκεια.
Ενδεικτικά παραδειγματικά:
- Ο κόσμος των Βαλκανίων (προέλευση βαλκανικών πληθυσμών, εμφάνιση, εγκατάσταση, δημιουργία κρατών, σχέσεις με το Βυζάντιο, πολιτισμός, επιβολή οθωμανικής κυριαρχίας….),
- Ο εκχριστιανισμός των βαλκανικών λαών και των Ρώσων. Στόχοι, διαδικασία και συνέπειες των ενεργειών των Βυζαντινών,
- Όψεις της ζωής των Βυζαντινών (Η καθημερινή ζωή, Η εκπαίδευση, Η διατροφή, Η ενδυμασία, Πόλεμοι, Όπλα και πολεμικές τακτικές κ.ά.),
- Τα σύνορα του Βυζαντινού κράτους (Συγκέντρωση, υπομνηματισμός και σύγκριση χαρτών του βυζαντινού κράτους από την περίοδο του Ιουστινιανού έως την πτώση της Κωνσταντινούπολης (6ος-15ος αι.),
- Η Βυζαντινή τέχνη (συνολικά, κατά είδος [αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μικροτεχνία], κατά περίοδο),
- Παρουσίαση της εξέλιξης της Ευρώπης από τον 5ο αι. μέχρι τον 18ο αι. (εξέλιξη κατά περιοχές με βάση την επικράτεια των σύγχρονων κρατών)
- Τοπική ιστορία: Παρουσίαση της περιοχής των μαθητών κατά την οθωμανική περίοδο (οικιστικό δίκτυο, διοικητική διαίρεση, κοινωνία, οικονομία, πνευματική ζωή κ.ά.)
- Ο δρόμος του νερού (Νερό και οικισμένο περιβάλλον, οι υποδομές, οι κρήνες, τα δοχεία, το λουτρό, η κάθαρση (εξαγνισμός), ο παράδεισος).
- Η γυναίκα στο Βυζάντιο (Γυναίκες και Χριστιανισμός, Η καθημερινή ζωή, Ο καλλωπισμός, Οι κοινωνικές τάξεις, Τα επαγγέλματα, Η κοινωνική άνοδος).
B. Δημιουργία ιστοριογραμμών - χρονολογίων
Τοποθέτηση στον χρόνο γεγονότων της Μεσαιωνικής Ιστορίας συνολικά ή κατά περίοδο ή κατά τομέα.
Γ. Αφηγηματική ανασύνθεση ιστορικών γνώσεων
Απόδοση μιας φανταστικής ιστορίας που στηρίζεται σε ελεγμένες ιστορικά πληροφορίες. Με βάση προτεινόμενη από τον/την εκπαιδευτικό βιβλιογραφία και δικτυογραφία, ζωντανεύουμε ένα φανταστικό πρόσωπο και του δίνουμε τον λόγο, αναπαριστώντας στοιχεία του βίου της εποχής, γεγονότα, σκέψεις.
Δ. Δημιουργία σύντομων αρχαιολογικών οδηγών για βυζαντινούς χώρους-μνημεία της περιοχής σας
Ενδεικτικά παραδείγματα: Περίπατος στις βυζαντινές εκκλησίες της Αθήνας. Οδηγός για παιδιά, Η βυζαντινή Καστοριά. Οδηγός για παιδιά, Τα φραγκικά κάστρα της Πελοποννήσου. Οδηγός για παιδιά, Το Ενετικό Ηράκλειο. Οδηγός για παιδιά.
