Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2023-2024 στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ τάξης Γυμνασίου

Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Ε. Λουτριανάκη κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 14-18. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν δύο (2) ώρες την εβδομάδα κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου - Μαΐου ως ακολούθως:

1η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να γνωρίσουν οι μαθητές και μαθήτριες βασικά στοιχεία της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας.
2. Να καλλιεργηθεί σε ένα βαθμό αίσθηση οικειότητας προς την αρχαία ελληνική γλώσσα.
3. Να αντιληφθούν οι μαθητές και μαθήτριες τη σχέση α.ε. και ν.ε. γλώσσας, παρατηρώντας τη
διαχρονική εξέλιξή της μέσω των κειμένων.

Κείμενα:

- Δίνονται αποσπάσματα από κείμενα νεότερων μορφών της ελληνικής γλώσσας που ομοιάζουν στη δομή με τα αρχαία ελληνικά (καθαρεύουσα, αλεξανδρινή): 

1. Ε. Ροϊδη, «Αθηναϊκοί περίπατοι», Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α' Γενικού Λυκείου) 

2. Γ. Βιζυηνού, «Tο μόνον της ζωής του ταξείδιον», 

3. Αγία Γραφή, Λουκ. ι’ 25-37 «Η παραβολή του καλού Σαμαρείτη», Αποστολική διακονία Εκκλησίας της Ελλάδος

- Διαβάζονται αποσπάσματα μέσα στην τάξη για μια πρώτη επαφή των μαθητών με παλαιότερες μορφές της ελληνικής γλώσσας.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

Εισαγωγικά στην αρχαία ελληνική γλώσσα. 

Η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου. Οι διάλεκτοι της αρχαίας ελληνικής (απλή αναφορά).

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 12: 1-5. Ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναγνωρίσουν λέξεις που τους είναι γνωστές και τύπους λέξεων άγνωστων σε αυτούς.

Διδακτικές Ώρες: 3

2η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία της εκπαίδευσης των αρχαίων Αθηναίων και να τα συγκρίνουν με τη δική τους εκπαίδευση σήμερα. 

2. Να κατανοήσουν στοιχεία που αφορούν τη γραφή και την προφορά των αρχαίων Ελλήνων, καθώς επίσης και στοιχεία που αφορούν την ιστορία του ελληνικού αλφαβήτου.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχ. βιβλίου) 

- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Οι μαθητές και μαθήτριες παρακινούνται να τη συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο και να διακρίνουν την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου εν σχέσει με τον α.ε. λόγο. 

- Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται από τον/την εκπαιδευτικό μερικώς, με την επισήμανση συγκεκριμένων λέξεων που συναντούμε και στη ν.ε. γλώσσα, π.χ. καλός -ή –όν, αἰσχρός -ά –όν κ.λπ. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τις ερωτήσεις της σελ. 16.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες. 

Απλή αναφορά στο πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες. 

2. Φθόγγοι και γράμματα

- Αναλυτική διδασκαλία σε συσχετισμό με τη νεοελληνική γλώσσα. 

- Να εξηγηθεί στους/στις μαθητές και μαθήτριες ότι πρόκειται για γλώσσα που είχε εντελώς διαφορετική προφορά από τη σημερινή (προσωδία/μουσικότητα – δυναμική προφορά / τονικότητα). 

- Προτείνεται η αναφορά στη διαφορετική προφορά συγκεκριμένων γραμμάτων (η, υ, β, δ, γ, ζ), των διπλών συμφώνων, των μακρών και των βραχέων, των δίχρονων και των διφθόγγων. 

- Να εξηγηθεί ότι η ορθογραφία της ν.ε. γλώσσας διατηρείται για ιστορικούς λόγους. 

- Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. 

«Πύλη για την ελληνική γλώσσα», Η προφορά της αρχαίας Ελληνικής

και τα σενάρια του αποθετηρίου «Πρωτέας»: 

Aρχαία και νέα ελληνικά - ομοιότητες και διαφορές, Χρυσούλα Τάτση

Αρχαία και νέα ελληνικά - ομοιότητες και διαφορές, Παναγιώτα-Κυριακή Μπιτζελέρη

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 16, 19

Διδακτικές Ώρες: 3

3η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να γνωρίσουν τις βασικές ασχολίες και τα επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων και να τα συγκρίνουν με τα σημερινά επαγγέλματα. 

2. Να μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τόνους και τα πνεύματα. 

3. Να μάθουν ότι η χρήση των τόνων καθιερώθηκε με την αλλαγή στην προφορά των φθόγγων.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 20 σχ. βιβλίου) 

- Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 21 αξιοποιούνται από τον/τη διδάσκοντα/διδάσκουσα μερικώς με την επισήμανση συγκεκριμένων λέξεων που συναντούμε και στη ν.ε. γλώσσα. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τις ερωτήσεις της σελ. 21. 

- Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονα το υποκείμενο (αναδεικνύονται οι «˒Αθηναĩοι» συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αθηναίων).

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

- Κατά τη διδασκαλία της ετυμολογίας αφετηρία αποτελεί η ν.ε. γλώσσα. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες διερευνούν πώς δημιουργούνται οι λέξεις και δίνονται γενικές πληροφορίες για την παραγωγή και τη σύνθεση, χωρίς λεπτομέρειες. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες διαπιστώνουν τη διαφορά των πρωτότυπων λέξεων από τις σύνθετες με παραδείγματα από το κείμενο. 

2. Γραμματική

Τόνοι και πνεύματα

- Αναλυτική διδασκαλία των τόνων και των πέντε βασικών κανόνων τονισμού σε αντιδιαστολή με τη ν.ε. γλώσσα. 

- Γίνεται σύντομη αναφορά στην οξεία, τη βαρεία και την περισπωμένη, για ποιο λόγο ονομάζονται έτσι κ.λπ. 

- Εξηγείται η χρήση των πνευμάτων και ο λειτουργικός ρόλος της δασείας στη σύνθεση λέξεων με παραδείγματα και από τη ν.ε. γλώσσα. 

Τα παρεπόμενα των πτωτικών (των ρημάτων δίνονται σε άλλη ενότητα). 

- Γίνεται σύντομη παρουσίαση των μερών του λόγου και των παρεπομένων των πτωτικών σε συσχετισμό με τη νεοελληνική γλώσσα. Γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη δοτική και στις επιβιώσεις της στη ν.ε. γλώσσα. 

- Αξιοποιείται ο πίνακας με τις στερεότυπες εκφράσεις της σελίδας 25. 

- Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. Πύλη για την ελληνική γλώσσα.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 21: 1, 2 

Σελ. 23: 1-3 

Σελ. 27: 1, 3, 4

Διδακτικές Ώρες: 4

4η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να απολαύσουν μια φανταστική ιστορία που εκτυλίσσεται σε εξωτικούς τόπους και να τη συνδέσουν με δικά τους γνώριμα παραμύθια και ιστορίες. 

2. Να εξοικειωθούν με τον αρχαιοελληνικό λόγο μέσω αναγνώρισης της των κοινών στοιχείων με τον νεοελληνικό λόγο και ιδιαίτερα την β΄ κλίση. 

3. Να γνωρίσουν τη διαδικασία παραγωγής λέξεων στην α.ε. και να τη συσχετίσουν με τη ν.ε. γλώσσα.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 28 σχ. βιβλίου) 

- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου και να τη συγκρίνουν οι μαθητές και μαθήτριες με το αρχαίο κείμενο. 

- Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 29. 

- Το δεύτερο παράλληλο κείμενο της 3ης ενότητας (σελ. 144) μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για εμπέδωση της ύλης λόγω πληθώρας ουσιαστικών της β΄ κλίσης.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά, χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (υποκοριστικά κλπ). Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορούμε να δώσουμε παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα. 

2. Γραμματική

Το άρθρο

Η β΄ κλίση των ουσιαστικών

- Αναλυτική διδασκαλία του άρθρου και της β΄ κλίσης των ουσιαστικών σε συσχετισμό με τη ν.ε. γλώσσα. Ομοιότητες / διαφορές. 

- Παραπέμπονται οι μαθητές και μαθήτριες στο κείμενο για να αναζητήσουν / αναγνωρίσουν τους τύπους της β΄ κλίσης των ουσιαστικών. 

(Σημ. Οι προσωπικές αντωνυμίες θα διδαχθούν παράλληλα με τη διδασκαλία του ρήματος στην επόμενη ενότητα).

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 29: 1-3 

Σελ. 30: 1, 2 

Σελ. 32: 3, 4 

Σελ. 34: 1-5

Διδακτικές Ώρες: 4

5η και 4η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να γνωρίσουν στοιχεία του αθηναϊκού βίου και των αγαθών της πόλης. 

2. Να μάθουν τον σχηματισμό του ρήματος στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. και τη λειτουργία του μέσα στην πρόταση (δηλαδή ότι χωρίς ρήμα δεν υπάρχει πρόταση). 

3. Να διαπιστώσουν τα κοινά και διαφορετικά στοιχεία με τη ν.ε. γλώσσα (π.χ. μέλλοντας: λύσω / θα λύσω, αλλά και θα λύνω στη ν.ε.). 

3. Να μάθουν το σχηματισμό της οριστικής ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος εἰμί.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 36 σχ. βιβλίου) 

- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Το αρχαίο κείμενο θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της διδασκαλίας του ρήματος. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 38.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

- Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ρήματα, χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (το πρόσωπο που ενεργεί κλπ). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε.

2. Γραμματική

- Τα παρεπόμενα του ρήματος (από 3η ενότητα). Οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να εντοπίσουν μέσα στο κείμενο ιδίως το απαρέμφατο και τη μετοχή, ώστε να γίνει ιδιαίτερη αναφορά κατά τη διδασκαλία. 

- Διδασκαλία οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων και οριστική ενεστώτα του ρήματος εἰμί. Οριστική μέλλοντα αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων. 

- Εξηγούνται οι φθογγολογικές αλλαγές στον μέλλοντα των αφωνόληκτων ρημάτων. 

- Διδασκαλία των προσωπικών αντωνυμιών (από 4η ενότητα).

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Ενότητα 4η σελ. 35: 1, 2. 

Ενότητα 5η σελ. 38: 1-3 / σελ. 39: 1, 2 / σελ. 41: 2 / σελ. 43: 1-7

Διδακτικές Ώρες: 4

6η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να αντιληφθούν τα μηνύματα του αισώπειου μύθου και να εκφράσουν τις προσωπικές απόψεις τους γι’ αυτόν.

2. Να μάθουν τον σχηματισμό της α΄ κλίσης των ουσιαστικών και να αναγνωρίζουν μέσα σε ένα κείμενο τους τύπους της α΄ κλίσης. 

3. Να αντιληφθούν τη διαφορά της α΄ κλίσης στη ν.ε. γλώσσα.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου) 

- Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

- Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 46.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά (β΄ μέρος), χωρίς να ζητείται από τους μαθητές και τις μαθήτριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (παρώνυμα κ.λπ.). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε. και στις αλλαγές που γίνονται στον σχηματισμό κάποιων λέξεων (π.χ. ὁ γραφεύς / ο γραφέας, ὁ ήγεμών / ο ηγεμόνας). 

2. Γραμματική

Α΄ κλίση των ουσιαστικών

- Με βάση το κείμενο διδάσκεται η α΄ κλίση των ουσιαστικών και επισημαίνονται ιδιαίτερα οι διαφορετικές καταλήξεις του θηλυκού στη γενική και δοτική. Οι μαθητές και μαθήτριες αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους της α΄ κλίσης. 

- Επισημαίνονται οι όμοιοι τύποι στις καταλήξεις στη ν.ε. γλώσσα (ώρα, πολιτεία) και οι διαφορετικοί (τράπεζα). 

- Ενισχυτικά για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. στο αποθετήριο του «Πρωτέα» το σχετικό σενάριο: zika_omorfia_aisopos.doc (live.com)

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 46: 1-4 

Σελ. 47: 1, 2 

Σελ. 49: 1, 2, 4 

Σελ. 51: 1-4

Διδακτικές Ώρες: 4

8η Ενότητα

(Η 7η ενότητα θα διδαχθεί αμέσως μετά)

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να κατανοήσουν την αξία της ατομικής πρωτοβουλίας μέσα από τον αισώπειο μύθο. 

2. Να κατανοήσουν τον σχηματισμό της κλίσης των δευτερόκλιτων επιθέτων και της δεικτικής αντωνυμίας.

3. Να μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους των επιθέτων και των δεικτικών αντωνυμιών οὗτος, αὕτη, τοῦτο. 

4. Να κατανοήσουν τις ομοιότητες και τις διαφορές της κλίσης στη ν.ε. γλώσσα.

Κείμενο:

Το κείμενο της άσκησης 5 (Μύθος του Αισώπου) (σελ. 67 σχ. βιβλίου) 

- Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, ιδιαιτέρως τη φράση «σύν Άθηνᾷ καί χεῖρα κίνει», που χρησιμοποιούμε και σήμερα.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Λεξιλογικός πίνακας
Ο πίνακας στη σελ. 63 διδάσκεται κανονικά. 

2. Ετυμολογικά

- Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από επίθετα. Επισημαίνονται οι ομοιότητες στις καταλήξεις με τη ν.ε. γλώσσα πολλών παράγωγων λέξεων (δικαιοσύνη κ.ά.), αλλά και οι διαφορές (βαρύτης, μονάς κ.ά.). 

3. Γραμματική

Δευτερόκλιτα επίθετα

- Διδάσκονται τα δευτερόκλιτα επίθετα και εξηγείται ο τίτλος λόγω της όμοιας κλίσης των αρσενικών – ουδετέρων με τη β΄ κλίση και των θηλυκών με την α΄ κλίση. 

- Ζητείται η αναγνώριση των τύπων των επιθέτων μέσα στο κείμενο. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες καλούνται να βρουν τους όμοιους τύπους στις καταλήξεις στη ν.ε. γλώσσα (καλός, ή, όν) και τους διαφορετικούς (ἔνδοξος, ον). 

- Διδάσκονται οι δεικτικές αντωνυμίες οὗτος, αὕτη, τοῦτο.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 63: 2-4 

Σελ. 64: 1-2 

Σελ. 66 

Σελ. 67:1-5

Διδακτικές Ώρες: 4

7η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να έρθουν σε επαφή με ένα ιστορικό κείμενο, το οποίο, όμως, έχει μυθολογικά στοιχεία. 

2. Να εντοπίσουν στοιχεία της αρχαίας ελληνικής θρησκείας και να τα συνδέσουν με αντίστοιχα στην Οδύσσεια του Ομήρου. 

3. Να αντιληφθούν το γραμματικό φαινόμενο της συλλαβικής και χρονικής αύξησης και της εφαρμογής του στους ιστορικούς χρόνους.

4. Να μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους του παρατατικού και του αορίστου. 

5. Να εντοπίσουν τη διαφορά σχηματισμού της αύξησης στη ν.ε. γλώσσα.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 52 σχ. βιβλίου) 

- Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο. 

- Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχολ. βιβλίου τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου του Αρριανού. 

- Ενδείκνυται η διαθεματική προσέγγιση με το μάθημα της Ιστορίας.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

- Απλή αναφορά στην παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα. Επισήμανση ομοιοτήτων με τη ν.ε. γλώσσα. 

2. Γραμματική

Η αύξηση

Οριστική παρατατικού – αορίστου ενερ. φωνής και οριστική παρατατικού του εἰμί. 

- Εξηγείται ο σχηματισμός της αύξησης στους ιστορικούς χρόνους (παρατατικός – αόριστος) και επισημαίνονται οι ομοιότητες και οι διαφορές με τη ν.ε. γλώσσα (ότι δηλαδή στην α.ε. γλώσσα η αύξηση είναι πάντοτε σε όλα τα πρόσωπα, ενώ στην ν.ε. όχι). 

- Εξηγούνται οι φθογγολογικές αλλαγές στον αόριστο των αφωνόληκτων ρημάτων και οι ομοιότητες με τη ν.ε. γλώσσα.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 54: 1-4 

Σελ. 55: 2-4 

Σελ. 56: 1, 2 

Σελ. 58-59: 1, 2, 3, 5, 6.

Διδακτικές Ώρες: 4

9η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να έρθουν σε επαφή με ένα ρητορικό κείμενο το οποίο χρησιμοποιεί άριστα τις τεχνικές του λόγου. 

2. Να προβληματιστούν πάνω στην έννοια των μεγάλων κατορθωμάτων και της υστεροφημίας. 

3. Να μάθουν το γραμματικό φαινομένου του αναδιπλασιασμού ως βασικού μορφολογικού χαρακτηριστικού των συντελικών χρόνων. 

4. Να συνδέσουν το είδος του αναδιπλασιασμού της χρονικής και συλλαβικής αύξησης με την αύξηση στους ιστορικούς χρόνους.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 68 σχ. βιβλίου) 

Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου και να γίνει νοηματική επεξεργασία του και, στη συνέχεια, οι μαθητές και μαθήτριες να επεξεργαστούν το αρχαίο κείμενο με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

- Απλή αναφορά στην παραγωγή ρημάτων με ενδεικτικά παραδείγματα. Επισήμανση
ομοιοτήτων με τη ν.ε. γλώσσα. 

2. Γραμματική

Ο αναδιπλασιασμός

Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου βαρυτόνων ρημάτων ενερ. φωνής (Τα αφωνόληκτα δε θα διδαχθούν)

- Εξηγείται το γραμματικό φαινόμενο του αναδιπλασιασμού, τα είδη του και πώς σχηματίζεται στον παρακείμενο και στον υπερσυντέλικο. 

- Οι μαθητές και μαθήτριες ανευρίσκουν παραδείγματα λέξεων στη ν.ε. γλώσσα με αναδιπλασιασμό (π.χ. μεμονωμένος, γεγονός κ.ά.)

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 70: 1-3 

Σελ. 71: 1-3 

Σελ. 72: 1-3 

Σελ. 75: 1

Διδακτικές Ώρες: 4

10η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να έρθουν σε επαφή με τις σκέψεις του Σωκράτη για τη φιλία και να προβληματιστούν γενικά γύρω από το θέμα. 

2. Οι μαθητές και μαθήτριες μέσω της επανάληψης έχουν τη δυνατότητα να ξαναδούν τα
μορφοσυντακτικά φαινόμενα και τη σχέση τους με τη ν.ε. γλώσσα, να λύσουν απορίες και με τον τρόπο αυτό να εμπεδώσουν τη διδαγμένη ύλη. 

Κείμενα:

1. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 76 σχ. βιβλίου) 

Το κείμενο δίνεται σε μετάφραση. Για τη διδασκαλία της ενότητας βλ. στο αποθετήριο του «Πρωτέα» το σχετικό σενάριο: Φιλία, μέγιστον αγαθόν   

2. Το κείμενο της άσκησης 11 (Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-d) (σελ. 81 σχ. βιβλίου) 

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για επανάληψη στα μορφοσυντακτικά φαινόμενα.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

Οι μαθητές και μαθήτριες ασκούνται στην εμπέδωση της ύλης με ασκήσεις αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών κ.ά., αλλά κυρίως αναγνώρισης μέσα στο κείμενο ιδίως των τύπων που συνάντησαν για πρώτη φορά στη γλώσσα, όπως είναι η δοτική.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 79: 1,2,4

Σελ. 80-81: 1-5, 7-9
Εναλλακτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν εμπλουτισμένες με περισσότερα ερωτήματα η 2η και 11η άσκηση.

Διδακτικές Ώρες: 3

11η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να κατανοήσουν την αξία της αγάπης προς τα ζώα και της σχέσης που δημιουργείται από αυτήν. 

2. Να γνωρίσουν τη βασική δομή της πρότασης της α.ε. γλώσσας, συνδέοντάς την με τη ν.ε. γλώσσα. 

3. Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν σε ένα πρώτο βασικό επίπεδο την απλή πρόταση μέσα στο κείμενο.

Κείμενο:

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 82 σχ. βιβλίου) 

- Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.

- Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχ. βιβλίου τις ιδέες του κειμένου του Αρριανού. 

- Ενδείκνυται διαθεματική προσέγγιση με το μάθημα της Ιστορίας.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

Το κεφάλαιο αυτό δεν θα διδαχθεί. 

2. Σύνταξη

- Με παραδείγματα μέσα από το κείμενο διδάσκεται η δομή της απλής πρότασης και επεξηγείται η ορολογία [υποκείμενο / ονοματική φράση (ΟΦ) – κατηγόρημα / ρηματική φράση (ΡΦ)]. 

- Η διδασκαλία συνδέεται και με αντίστοιχα παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 84: 1-3

Σελ. 85: 2,3

Σελ. 88-89: 1-8

Διδακτικές Ώρες: 4

12η Ενότητα (μόνο το Γ2) και 13η Ενότητα

Διδακτικοί Στόχοι:

1. Να κατανοήσουν την αξία της φιλίας στις ανθρώπινες σχέσεις. 

2. Να κατανοήσουν οι μαθητές και μαθήτριες τις ιδιαίτερες μορφές του απαρεμφάτου και της μετοχής και της ξεχωριστής λειτουργίας στους στην α.ε. γλώσσα.

Κείμενο:

Το κείμενο της 13ης ενότητας (σελ. 98 σχ. βιβλίου) 

- Οι μαθητές και μαθήτριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο. 

- Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχ. βιβλίου τις ιδέες του κειμένου. 

- Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί για συζήτηση το ρητό για τη φιλία στη σελ. 105.
Σημ. Το κείμενο της ενότητας 12 δε διδάσκεται.

Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά και Γραμματικοσυντακτικά Φαινόμενα:

1. Ετυμολογικά

Το κεφάλαιο των ενοτήτων δε διδάσκεται. 

2. Δε διδάσκεται ο λεξιλογικός πίνακας της 12ης ενότητας, σελ. 92, αλλά αυτός της 13ης ενότητας, σελ. 100. 

3. Σύνταξη

- Διδάσκουμε τα είδη των προτάσεων, χωρίς να επιμείνουμε ιδιαίτερα (ενότητα 12η, σελ. 96). Επισημαίνονται οι ομοιότητες στη ν.ε. γλώσσα. 

- Αναφερόμαστε στη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στην πρόταση, χωρίς να υπεισέλθουμε σε ανάλυση (ενότητα 13η, σελ. 103-104). 

4. Γραμματική

- Διδάσκουμε την ιδιαιτερότητα της μορφής του απαρεμφάτου και της μετοχής σε σχέση με τη ν.ε. γλώσσα. 

- Εξηγούμε την απουσία του απαρεμφάτου στη ν.ε. γλώσσα και τις επιβιώσεις του (π.χ. το δούναι και το λαβείν κ.λπ.) 

- Εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους των χρόνων της οριστικής ενερ. φωνής του απαρεμφάτου και της μετοχής.

Προτεινόμενες Ασκήσεις:

Σελ. 100: 1-4, 1, 2

Σελ. 105: 1-3, 6

Διδακτικές Ώρες: 4

Επανάληψη / Εμπέδωση

Αφιερώνεται χρόνος για επανάληψη / εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης.

Διδακτικές Ώρες: 3

Οι ενότητες 14 – 18 δε διδάσκονται. 

Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών: 48

ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 

Με τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας επιδιώκεται να: 

α) εξοικειωθούν οι µαθητές και οι μαθήτριες µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο και να: 

- Αντιληφθούν τις διαλεκτικές διαφορές της α.ε. και να τις συγκρίνουν με τις αντίστοιχες της ν.ε. 

- Εξοικειωθούν με τα γραφικά σύμβολα και τα βασικά χαρακτηριστικά της α.ε. στο φωνολογικό επίπεδο 

- Αντιληφθούν την αξία της δασείας τόσο για την α.ε., όσο και για ορισμένες σύνθετες και παράγωγες λέξεις της ν.ε.

- Αντιληφθούν σε έναν πρώτο βαθμό τις επιβιώσεις στη συγχρονία προγενέστερων φάσεων της ελληνικής γλώσσας 

- Αναγνωρίζουν απλές δομές στο αρχαίο κείμενο, αντίστοιχες με εκείνες της ν.ε. (υποκείμενο/ΟΦ – κατηγόρημα/ΡΦ) 

- Διαπιστώσουν πώς σχηματίζονται οι λέξεις της α.ε. μέσα από τη διαδικασία της παραγωγής

- Διαπιστώσουν ομοιότητες και διαφορές στο σημασιολογικό επίπεδο της α.ε. και της ν.ε. γλώσσας

- Μάθουν να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο:

• Τους τύπους των ουσιαστικών και επιθέτων της Α΄ και Β΄ κλίσης και ιδιαιτέρως τη δοτική 
• Τους τύπους των χρόνων της οριστικής ε.φ. των βαρυτόνων ρημάτων και ιδιαιτέρως τους τύπους του παρακειμένου, όπου παρουσιάζεται το φαινόμενο του αναδιπλασιασμού
• Τα απαρέμφατα και τις μετοχές, τα οποία εμφανίζονται στη ν.ε. γλώσσα με διαφορετική μορφή 
• Τους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών και των δεικτικών αντωνυμιών οὗτος, αὕτη, τοῦτο και να τους συνδέουν με την κλίση του ρήματος 

β) Να εξοικειωθούν µε απλά και ενδιαφέροντα κείμενα των παλαιότερων μορφών της γλώσσας μας και να μπορούν να τα κατανοήσουν, απαντώντας σε ερωτήσεις κατανόησής τους. 

γ) Να κινηθεί το ενδιαφέρον τους για τον ελληνικό πολιτισμό.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ 

1. Η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών φαινομένων είναι κειμενοκεντρική. Οι μαθητές και μαθήτριες έρχονται σε επαφή με την αρχαία γλώσσα μέσα από τα αρχαία κείμενα και με τρόπο διερευνητικό μαθαίνουν τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Κατά τη διδασκαλία ενδείκνυται οι μαθητές και μαθήτριες να φέρνουν μαζί τους και τα βιβλία αναφοράς (Γραμματική - Συντακτικό) και να τα χρησιμοποιούν, όταν και όπου χρειάζεται, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται σκόπιμο ο/η εκπαιδευτικός να ενημερώνει από το προηγούμενο μάθημα τους μαθητές και τις μαθήτριες ότι στο επόμενο θα πρέπει να έχουν μαζί τους το βιβλίο είτε της γραμματικής, είτε του συντακτικού, ανάλογα με το φαινόμενο που θα μελετήσουν μέσα στο κείμενο. 

2. Σε κάθε ενότητα, θεωρείται σημαντικό η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών, ετυμολογικών και λεξιλογικών φαινομένων να συνδέεται με αναφορές και παραδείγματα στη νέα ελληνική (εφεξής: ν.ε.) γλώσσα. Επίσης, προτείνεται η πορεία από το γνωστό προς στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία. 

3. Τα ερμηνευτικά σχόλια των κειμένων αξιοποιούνται με φειδώ από τον/την εκπαιδευτικό, όπου κρίνεται απολύτως αναγκαίο. 

4. Από το κεφάλαιο «Λεξιλογικά» διδάσκεται η 2η και η 3η στήλη του πίνακα, με έμφαση στις λέξεις που χρησιμοποιούνται και στη νέα ελληνική. 

5. Από τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου συνιστάται να προτιμώνται αυτές που ζητούν αναγνώριση τύπων της αρχαίας ελληνικής (εφεξής: α.ε.) που δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών, αντιστοίχισης) και την παραγωγή τύπων που έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με ασκήσεις μετασχηματισμού λέξεων εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση). Οι προτεινόμενες ασκήσεις είναι ενδεικτικές. Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν δικές τους ασκήσεις, στο πνεύμα όμως των οδηγιών του αναλυτικού προγράμματος. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να δώσουν δικές τους ασκήσεις ή/και να αξιοποιήσουν αυτές του σχολικού βιβλίου μέσα στην τάξη κατά την ώρα της διδασκαλίας. 

6. Συνιστάται η διόρθωση των ασκήσεων να γίνεται στην τάξη από τους ίδιους τους μαθητές και τις μαθήτριες με αξιοποίηση και των βιβλίων αναφοράς (Γραμματική – Συντακτικό). 

7. Η όποια αλλαγή στη σειρά διδασκαλίας των ενοτήτων ή υποενοτήτων έγινε για να διδαχθούν σε σχετικά κοντινό χρόνο ομοειδή γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα (π.χ. α΄, β΄ κλίση ουσιαστικών – Δευτερόκλιτα επίθετα), ώστε οι μαθητές και μαθήτριες να τα εμπεδώσουν καλύτερα. 

8. Τα παράλληλα κείμενα αξιοποιούνται όπου κρίνει ο/η εκπαιδευτικός ότι είναι αναγκαίο για την εμπέδωση της ύλης. Τα προτεινόμενα στις οδηγίες είναι ενδεικτικά.

Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2023-2024 στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ τάξης Γυμνασίου