Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2024-2025 για την Ιστορία Γ΄ τάξης Γυμνασίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 1: Η εποχή του Διαφωτισμού
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Ανάπτυξη επιστημών κατά τον 17ο αι. (απλή αναφορά)
β) Το κίνημα του Διαφωτισμού, οι κυριότεροι εκπρόσωποι και τρόποι διάχυσης των διαφωτιστικών ιδεών
γ) Τομείς ενδιαφέροντος των Διαφωτιστών
δ) Αποδοχή του διαφωτιστικού κινήματος από τους ηγέτες και την κοινωνία της εποχής (απλή αναφορά).
Λέξεις- κλειδιά: λογική (ορθολογισμός), διάκριση εξουσιών, κοινωνικό συμβόλαιο, εγκυκλοπαίδεια, φωτισμένη δεσποτεία.
Εικαστική πηγή Γκ. Λενονιέ, Ο Ντ΄Αλαμπέρ διαβάζει την Εγκυκλοπαίδεια στο σαλόνι της μαντάμ Ζοφρέν, προκειμένου να κατανοηθεί η αντιμετώπιση των διαφωτιστικών ιδεών από τα ανώτερα μορφωμένα κοινωνικά στρώματα.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Συνθετική παρουσίαση των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών απόψεων των διαφωτιστών από τις πηγές αρ. 3 (α & β), 4 και 6 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 2: Η Αμερικανική Επανάσταση
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Χαρακτήρας και αιτήματα της επανάστασης
β) Αφορμή για την έκρηξη και αποτελέσματα του «πολέμου της ανεξαρτησίας»
γ) Πολιτειακό σύστημα των Η.Π.Α..
Λέξεις - κλειδιά: αγγλική κηδεμονία, αμερικανική εθνική συνείδηση, Διακήρυξη Ανεξαρτησίας
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης προκειμένου να γίνει κατανοητό το γεωγραφικό πλαίσιο αναφοράς
- Εικόνα αρ. 2, ώστε να διαφανεί η γενίκευση της αντίδρασης των Αμερικανών απέναντι στους Άγγλους
- Πηγή "Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας"
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Καταγραφή των γεωγραφικών, οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών χαρακτηριστικών των αποικιών του βορρά και του νότου, ώστε να αναδειχθεί και το γεγονός ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών, παρά τις διαφορές τους, ενστερνιζόταν την απόσχιση από την αγγλική κηδεμονία
- Εντοπισμός διαφωτιστικών απόψεων στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 3: Η έκρηξη και η εξέλιξη της Γαλλικής Επανάστασης (1789- 1794) - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 4: (υποενότητα): Η τρίτη και τελευταία φάση της Γαλλικής Επανάστασης, 1794-1799
Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Κοινωνική διαστρωμάτωση στη Γαλλία στα τέλη του 18ου αιώνα, δομικά και συγκυριακά προβλήματα / αιτίες και αφορμή επανάστασης
β) Μετάβαση από τη συνέλευση των τριών τάξεων στη Συντακτική συνέλευση
γ) Διάκριση των εξουσιών στο Σύνταγμα του 1791
δ) Ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις της Νομοθετικής Συνέλευσης
ε) Ρόλος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και των λεσχών
στ) Αποφάσεις της Συμβατικής Συνέλευσης
ζ) Περίοδος Τρομοκρατίας και Ροβεσπιέρος
η) Διευθυντήριο και Ναπολέων (απλή αναφορά)
Λέξεις- κλειδιά: Όρκος του Σφαιριστηρίου, Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, συνταγματική μοναρχία, αβασίλευτη δημοκρατία, περίοδος Τρομοκρατίας, Διευθυντήριο.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Γελοιογραφία αρ. 1 προκειμένου να φανούν τα προνόμια των δύο ανώτερων τάξεων της γαλλικής κοινωνίας και τα βάρη που είχε αναλάβει η τρίτη τάξη.
- Εικαστική πηγή αρ. 2, Ζ.Λ. Νταβίντ, Ο όρκος του σφαιριστηρίου, εικόνα αρ. 3, Οπλισμένες γυναίκες βαδίζουν εναντίον των ανακτόρων των Βερσαλλιών, προκειμένου να συνδεθεί η κοινωνική πραγματικότητα με την επαναστατική ατμόσφαιρα.
- Χρονολογικός πίνακας «Οι μεγάλες επαναστάσεις: Γαλλική Επανάσταση»
- Χάρτης προκειμένου να εντοπιστούν οι αλλαγές στο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης με την επικράτηση του Ναπολέοντα και να εξαχθούν συμπεράσματα.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Παρακολούθηση και συζήτηση αποσπασμάτων από την ταινία της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης: «Η Γαλλική Επανάσταση», μέρος Α΄ (ενδεικτικά: 08:30΄ έως 10:45΄, από 13:50΄ έως 15:55΄, από 21:00΄ έως 23:04΄)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 4: η υποενότητα «Το συνέδριο της Βιέννης» - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 6: Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820-1821 στην Ευρώπη
Διδασκαλία της υποενότητας «Το συνέδριο της Βιέννης»
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας 6, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) τις πολιτικές διεκδικήσεις και την ανάπτυξη των εθνικών ιδεολογιών (αρχή των εθνοτήτων) του 19ου αι.
β) τις εθνικές διεκδικήσεις
Λέξεις - κλειδιά:
Συνέδριο της Βιέννης, Ιερή Συμμαχία, Παλινόρθωση, ατομικές ελευθερίες, πολιτικά δικαιώματα, αρχή των εθνοτήτων, καρμπονάροι
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης προκειμένου να σχολιαστεί ο νέος συσχετισμός δυνάμεων που προέκυψε στην Ευρώπη μετά το Συνέδριο της Βιέννης.
- Πηγή αρ. 2 της ενότητας 6, ώστε να αναδειχθεί η επίδραση της γαλλικής επανάστασης στα επαναστατικά κινήματα του 19ου αι.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Εύρεση ομοιοτήτων - διαφορών ανάμεσα στις επαναστατικές κινήσεις των ετών 1820- 1821. Προϊδεασμός για τον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης.
Διδακτικές Ώρες: 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 5: Ο Ελληνισμός από τα μέσα του 18ου αι. έως τις αρχές του 19ου αι. - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 7: Η Φιλική Εταιρεία και η κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας 5, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις οικονομικές διαφοροποιήσεις στον ελλαδικό χώρο κατά τις αρχές του 19ου αιώνα
β) τα κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας
γ) τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, τους κύριους εκπρόσωπους του και τις αντιδράσεις των συντηρητικών κύκλων.
Διδασκαλία της ενότητας 7 με έμφαση στην ιδεολογική βάση, το οργανωτικό σχήμα και τις στρατιωτικές ενέργειες της Φιλικής Εταιρείας.
Λέξεις - κλειδιά: ορθόδοξη εκκλησία, Φαναριώτες, προεστοί, έμποροι/ καραβοκύρηδες, κλέφτες, αρματολοί, παροικιακός ελληνισμός, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Ρ. Βελεστινλής, Αδ. Κοραής, Φιλική Εταιρεία, Αόρατη Αρχή, Αλ. Υψηλάντης, Ιερός Λόχος.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Δραστηριότητα, «Η οικονομία των Ελλήνων κατά τον 18ο αιώνα» Φωτόδεντρο
- Δραστηριότητα, «Η προσφορά του Α. Κοραή στον αγώνα», Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Εντοπισμός των επιρροών του ευρωπαϊκού στον νεοελληνικό Διαφωτισμό με βάση την πηγή αρ. 3 (α & β) της ενότητας 1 (του σχολικού βιβλίου) και την πηγή αρ. 3 της ενότητας 5 ( του σχολικού βιβλίου)
- Αναζήτηση διαφωτιστικών επιρροών στην επαναστατική προκήρυξη της Φιλικής Εταιρείας (πηγή αρ. 2 της ενότητας 7)
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 8: Η εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1827)
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Ευνοϊκοί παράγοντες για την κήρυξη της επανάστασης του 1821
β) Φάσεις της επανάστασης (απλή αναφορά με χρήση πίνακα ή χάρτη)
Λέξεις - κλειδιά:
ένοπλα ελληνικά σώματα, αντίδραση των Οθωμανών
Υποστηρικτικό υλικό:
- Εικαστικά έργα Ν. Λύτρα, Η ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο και Θ. Βρυζάκη, Η έξοδος του Μεσολογγίου (σ. 32), προκειμένου να συζητηθούν δύο από τα κύρια στρατιωτικά γεγονότα της επανάστασης.
- Προσωπογραφίες ηρώων της επανάστασης στο Φωτόδεντρο (με αναζήτηση συγκεκριμένου προσώπου)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Συζήτηση για τη σημασία των συμβολισμών κατά τη διάρκεια επαναστατικών κινήσεων και τη δημιουργία εθνικών μύθων, με αφόρμηση το εικαστικό έργο του Θ. Βρυζάκη, Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ευλογεί τη σημαία της επανάστασης.
- Άσκηση / δραστηριότητα 2, του σχολικού βιβλίου.
- Σχολιασμός της σχέσης της Ελληνικής Επανάστασης με τη Γαλλική, με βάση την πηγή αρ. 2, του σχολικού βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 9: Πρώτες προσπάθειες των επαναστατημένων Ελλήνων για συγκρότηση κράτους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Τοπικοί οργανισμοί (απλή αναφορά)
β) Εθνοσυνελεύσεις, Συντάγματα, διάκριση εξουσιών
γ) Εμφύλιοι πόλεμοι: αίτια, φάσεις και αντίπαλοι.
Λέξεις- κλειδιά:
Τοπικοί Οργανισμοί, Εθνοσυνελεύσεις, Σύνταγμα της Επιδαύρου, Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγή αρ. 1 (του σχολικού βιβλίου), προκειμένου να υπογραμμιστεί η σημασία που αποδίδεται στον χαρακτήρα της Ελληνικής Επανάστασης.
- Πηγή αρ. 3 (του σχολικού βιβλίου), προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι τοπικιστικές αντιθέσεις και οι οικονομικές διαστάσεις της εμφύλιας σύγκρουσης.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Εντοπισμός των επιρροών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στα Ελληνικά Συντάγματα (πηγές αρ. 2 και αρ. 4 του σχολικού βιβλίου).
- Σχολιασμός των εμφύλιων συγκρούσεων, με βάση την πηγή αρ. 3 του βιβλίου).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ενότητα 10: Ελληνική Επανάσταση και Ευρώπη
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) τις πρώτες προσπάθειες των Ελλήνων να εξασφαλίσουν την ηθική και υλική βοήθεια των Ευρωπαίων
β) τις διακυμάνσεις της ευρωπαϊκής διπλωματίας
γ) το κίνημα του φιλελληνισμού Διδασκαλία με έμφαση στην πορεία προς την ίδρυση ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους
Λέξεις - κλειδιά:
Μεγάλες Δυνάμεις, διπλωματικές ενέργειες, δάνεια, πράξη προστασίας, φιλέλληνες, πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγή αρ. 1 προκειμένου να αιτιολογηθεί ο τρόπος παρουσίασης της Ελληνικής Επανάστασης στους Ευρωπαίους.
- Πηγή αρ. 2 προκειμένου να διαφανούν τα ερείσματα του φιλελληνικού ρεύματος.
- Χάρτης προκειμένου να γίνουν αντιληπτά και να σχολιαστούν τα όρια του πρώτου Ελληνικού κράτους.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Αξιοποίηση του εικαστικού έργου Θ. Βρυζάκη, Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, προκειμένου να σχολιαστεί η αντιμετώπιση των φιλελλήνων από τους ελληνικούς πληθυσμούς.
- Τεκμηρίωση της άποψης του ιστορικού Hobsbawm (πηγή αρ. 3 του σχολικού βιβλίου) σχετικά με τη σημασία της Ελληνικής Επανάστασης.
Διδακτικές Ώρες: 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Ενότητα 1: μόνο η υποενότητα «Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα» - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Ενότητα 12: Η ωρίμανση της βιομηχανικής επανάστασης
Συνοπτική παρουσίαση, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) το φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης και τις διαφοροποιήσεις στην οικονομία, την επιστήμη και την κοινωνία κατά την πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης
β) την εξάπλωση και ωρίμανσή της από τα μέσα του 19ου αι., τις νέες μορφές ενέργειας, τις αλλαγές σε επικοινωνίες, συγκοινωνίες
γ) τον οικονομικό φιλελευθερισμό, καπιταλισμό, τα μονοπώλια
Λέξεις- κλειδιά:
αλλαγές στις διαδικασίες παραγωγής, χρήση νέων μηχανών, δημιουργία μεγάλων εργοστασίων, συγκέντρωση κεφαλαίων, ανακάλυψη φυσικών νόμων, ενίσχυση αστικής τάξης, μορφές ενέργειας, επικοινωνία, συγκοινωνίες και εμπόριο, καπιταλισμός και οικονομικός φιλελευθερισμός.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Εικόνες των ενοτήτων
- Πηγή αρ. 1 της ενότητας 1 προκειμένου να γίνουν κατανοητές οι κοινωνικές επιπτώσεις της χρήσης των νέων μηχανών κατά την πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης.
- Πηγή αρ. 1 της ενότητας 12 προκειμένου να διαφανεί η σύνδεση των επιστημονικών ανακαλύψεων με τη βιομηχανία και η σημασία της εκπαίδευσης κατά την περίοδο ωρίμανσης της βιομηχανικής επανάστασης
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Σχολιασμός της πηγής αρ.3 του σχολικού βιβλίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Ενότητα 13: Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) πληθυσμιακές μεταβολές (απλή αναφορά)
β) κοινωνικοί μετασχηματισμοί (απλή αναφορά στις κοινωνικές ομάδες),
γ) σοσιαλιστικές θεωρίες, ανάπτυξη του συνδικαλισμού, πολιτική οργάνωση των εργατών, κίνημα για τη χειραφέτηση των γυναικών.
Λέξεις - κλειδιά:
Κοινωνικοί μετασχηματισμοί, αστικοποίηση, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, εργάτες, σοσιαλισμός - μαρξισμός, συνδικαλισμός, Πρωτομαγιά, γυναικείο κίνημα.
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές και εικόνες της ενότητας
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Άσκηση / δραστηριότητα 2 του βιβλίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Ενότητα 15: Αποικιοκρατία και αποικιακοί ανταγωνισμοί
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Ιμπεριαλισμός και αποικιοκρατία
β) Κύρια αίτια
γ) Κοινωνική βάση της αποικιοκρατίας
δ) Αποικιακή εξάπλωση (απλή αναφορά)
ε) Αποτελέσματα της αποικιοκρατίας
Λέξεις - κλειδιά:
αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές σχολικού βιβλίου
- Χάρτης προκειμένου να διαφανεί η διείσδυση της αποικιοκρατίας σε όλη την έκταση της Αφρικανικής ηπείρου.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Σύγκριση του χάρτη της Αφρικανικής ηπείρου της περιόδου της αποικιοκρατίας με σημερινό χάρτη και εξαγωγή συμπερασμάτων.
Διδακτικές Ώρες: 3
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 17: Ο Ι. Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδας (1828-1831). Η ολοκλήρωση της Ελληνικής Επανάστασης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Εσωτερική πολιτική του Ι. Καποδίστρια:
- Πολίτευμα και Διοίκηση
- Ένοπλες δυνάμεις, πειρατεία
- Κρατικό ταμείο, Νόμισμα - Φοίνικας, λιτότητα δαπανών, εκσυγχρονισμός γεωργίας
- Εκπαίδευση - βασικές σπουδές και επαγγελματική κατάρτιση
β) Εξωτερική πολιτική του Ι. Καποδίστρια:
- Εθνική Ανεξαρτησία και διεύρυνση συνόρων
γ) Συγκεντρωτική διακυβέρνηση: Οι φίλοι και οι εχθροί. Ο ρόλος της Αντιπολίτευσης και η δολοφονία του Ι. Καποδίστρια.
Λέξεις - κλειδιά:
Συγκεντρωτική διακυβέρνηση, αντικαποδιστριακές κινήσεις, φοίνικας, Λόχος Ευελπίδων, Ορφανοτροφείον της Αίγινας, αλληλοδιδακτικά σχολεία, Πρότυπον Αγροκήπιον, χειροτεχνεία.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του σχολικού βιβλίου με τα νέα σύνορα (Συνθήκη Κωνσταντινούπολης, 1832, σύνορα Αμβρακικού - Παγασητικού, σ. 56) και σύγκριση με χάρτη αρχικών συνόρων (Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας, 1830, σύνορα Αχελώου-Σπερχειού, σ. 37)
- Διαδραστική εφαρμογή, «Η εκπαιδευτική πολιτική του Ι.Κ.», Φωτόδενδρο
- Πίνακας για τη δολοφονία του Ι.Κ., Iστορία και Λογοτεχνία στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 18: Από την άφιξη Όθωνα (1833) ως την 3η Σεπτεμβρίου 1843, οι υποενότητες «Εκλογή και άφιξη του Όθωνα» και «Περίοδος της Αντιβασιλείας»
Συνοπτική διδασκαλία των υποενοτήτων «Εκλογή και άφιξη του Όθωνα», σ. 57 και «Περίοδος της Αντιβασιλείας», από την ενότητα 18 με απλή αναφορά στην εκλογή και άφιξη του Όθωνα και στο ρόλο της Αντιβασιλείας.
Λέξεις - κλειδιά:
Αντιβασιλεία
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγή Η διακήρυξη του Όθωνα (μόλις έφθασε στην Ελλάδα), «Ιστορία και Λογοτεχνία», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Εντοπισμός των διαφορετικών απόψεων για το έργο της Αντιβασιλείας στις πηγές του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 18: Από την άφιξη του Όθωνα (1833) ως την 3η Σεπτεμβρίου 1843 οι υποενότητες «Η περίοδος της απόλυτης μοναρχίας» και «Η 3η Σεπτεμβρίου 1843» - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 19: Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως την έξωση του Όθωνα (1862)
Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα εξής σημεία:
α) Περίοδος απόλυτης μοναρχίας
β) 3η Σεπτεμβρίου 1843 (αίτια, πρωταγωνιστές, γεγονότα, αποτέλεσμα)
γ) Συνταγματική μοναρχία, διάκριση εξουσιών
δ) Λειτουργία πολιτεύματος
ε) Μεγάλη Ιδέα - Κωλέττης, αλυτρωτισμός
στ) Αυτόχθονες-ετερόχθονες (απλή αναφορά)
ζ) Κριμαϊκός Πόλεμος και ο Ελληνισμός (απλή αναφορά)
η) Η έξωση του Όθωνα (απλή αναφορά).
Λέξεις - κλειδιά:
Απόλυτη Μοναρχία, Επανάσταση 3ης Σεπτεμβρίου 1843, Συνταγματική Μοναρχία, Μεγάλη Ιδέα, αλυτρωτισμός, έξωση.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πίνακας (Χ. Μάρτενς, Η νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843), σ. 58 του σχολικού βιβλίου.
- Διαδραστική εφαρμογή με πηγές, «Το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843», Φωτόδενδρο
- Διαδραστική εφαρμογή για την επεξεργασία όρων, «Γλωσσάριο ελληνικού κράτους»
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Ασκήσεις / δραστηριότητες 1 και 2, σ. 60 του σχολικού βιβλίου (με επιλογή σημείων και γλωσσική εξομάλυνση).
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 20: Από την έξωση του Όθωνα (1862) ως το κίνημα στο Γουδί (1909)
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Ανάρρηση στον θρόνο του Γεωργίου Α΄ και ενσωμάτωση των Επτανήσων
β) Το Σύνταγμα του 1864
γ) Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις:
- Αλ. Κουμουνδούρος
- Προβλήματα κοινοβουλευτισμού και αρχή της δεδηλωμένης
- Δικομματισμός
- Πρόγραμμα Χ. Τρικούπη και Θ. Δηλιγιάννη
δ) Η πορεία προς την οικονομική και εθνική κρίση (απλή αναφορά)
ε) Ο πόλεμος του 1897 και οι πολιτικές εξελίξεις.
Λέξεις - κλειδιά:
Βασιλευόμενη Δημοκρατία, Κοινοβουλευτισμός, Αρχή Δεδηλωμένης, Δικομματισμός, εκσυγχρονισμός, πτώχευση, Δ.Ο.Ε.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης προκειμένου να εντοπιστεί η σταδιακή διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας (1864, 1881)
- Πηγή 1: Χ. Τρικούπη, «Τίς πταίει;» (με επιλογή σημείων και γλωσσική εξομάλυνση), σ. 61 του σχολικού βιβλίου, προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο ρόλος του βασιλιά στην πολιτική αστάθεια.
Προτεινόμενη Δραστηριότητα:
Παιχνίδι ρόλων: Πολιτική αντιπαράθεση (debate) οπαδών του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη, ενόψει επικείμενων εκλογών.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΕΝΟΤΗΤΑ 23: Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
Συνοπτική παρουσίαση, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να γνωρίσουν:
α) την εξέλιξη της έκτασης και του πληθυσμού του Ελληνικού κράτους
β) τον αγροτικό τομέα: εθνικές γαίες, μικρός κλήρος, μονοκαλλιέργεια, σταφιδική κρίση (βασική αιτία μετανάστευσης αγροτών σε ΗΠΑ), τσιφλίκια Θεσσαλίας, αγώνας κολίγων, Κιλελέρ).
γ) τον τριτογενή τομέα: εμπόριο, ναυτιλία, πλούσιες εμπορικές παροικίες, τραπεζικό σύστημα, έργα υποδομής για τις μεταφορές, αστικοποίηση κυρίως λόγω ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα.
δ) τη βιομηχανία: χαμηλή ανάπτυξη, επενδύσεις Ελλήνων κεφαλαιούχων εξωτερικού, μικρή αριθμητικά εργατική τάξη, εμφάνιση εργατικού συνδικαλισμού
ε) το γυναικείο ζήτημα: έμφαση στο αίτημα της εκπαίδευσης.
Λέξεις - κλειδιά:
Εθνικές γαίες, τσιφλίκια, κολίγοι, Κιλελέρ, σταφιδική κρίση, μετανάστευση, εξωελλαδικό κεφάλαιο, έργα υποδομής, αστικοποίηση, βιομηχανία και εργατικό κίνημα, γυναικείο ζήτημα.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του σχολικού βιβλίου -Εικόνες, πηγές και πίνακας του σχολικού βιβλίου
- Πληροφοριακό υλικό για:
- «Το λιμάνι του Πειραιά το 19ο αι...με τις εικόνες των περιηγητών», Φωτόδενδρο
- «Η αθηναϊκή τριλογία», Φωτόδενδρο
- «Οι σκλάβοι του κάμπου», βίντεο, Μηχανή του χρόνου
- «Τα μεταλλεία του Λαυρίου στους νεότερους χρόνους», Βίντεο Φωτόδεντρο
- Οι συνθήκες στα μεταλλεία Λαυρίου, Μηχανή του χρόνου
- «Η εξέγερση της Σερίφου», Μηχανή του χρόνου
- «Βρωμοέλληνες», Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα, (αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ για τις συνθήκες που αντιμετώπισαν στις ΗΠΑ οι Έλληνες), Αρχείο ΕΡΤ.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση/δραστηριότητα 1 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 27: Το κίνημα στο Γουδί (1909) - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 28: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πρωθυπουργός: η βενιζελική πολιτική της περιόδου 1910-1912
Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Αιτήματα Στρατιωτικού Συνδέσμου, Κίνημα στο Γουδί, συλλαλητήριο 14ης Αυγούστου (απλή αναφορά),
β) Κύριες μεταρρυθμίσεις της Αναθεωρητικής Βουλής
γ) Ίδρυση των δύο νέων κομμάτων αρχών: Κόμμα φιλελευθέρων, Κόμμα Κοινωνιολόγων
δ) Προετοιμασία για τις εθνικές διεκδικήσεις
Λέξεις - κλειδιά:
στρατιωτικός σύνδεσμος, κίνημα στο Γουδί, Αναθεωρητική Βουλή, κόμμα Φιλελευθέρων, Κόμμα Κοινωνιολόγων.
Υποστηρικτικό υλικό:
Για τον Ελ. Βενιζέλο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Καταγραφή των προβλημάτων του ελληνικού κράτους των αρχών του 20ου αι.
- Συζήτηση για τον ρόλο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην ανασυγκρότηση της χώρας.
Διδακτική Ώρα: 1
ΕΘΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 21. Το κρητικό ζήτημα (1821-1905) - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Ενότητα 22. Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 29: Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912 – 1913) - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Ενότητα 30: Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους
Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Το Κρητικό ζήτημα (ορισμός), σ. 64
β) Τα νέα κράτη-έθνη των Βαλκανίων (απλή αναφορά, με τον χάρτη της σ. 66), ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν την ανάδυση των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων των βαλκανικών κρατών.
γ) Μακεδονικό Ζήτημα και αγώνας
δ) Κίνημα των Νεοτούρκων
ε) Αίτια των Βαλκανικών Πολέμων
στ) Συμμαχίες-αντίπαλοι στις δύο φάσεις των Βαλκανικών πολέμων
ζ) Γεγονότα (απλή αναφορά/σχεδιάγραμμα)
η) Αποτελέσματα Συνθήκης Βουκουρεστίου, προοπτικές Νέων Χωρών – εξωτερική πολιτική.
Λέξεις - κλειδιά:
Κρητικό ζήτημα, Μακεδονικό ζήτημα, κομιτατζήδες, κίνημα Νεοτούρκων, Συνθήκη Βουκουρεστίου, απελευθέρωση Θεσσαλονίκης, νέα σύνορα Ελλάδος, Νέες Χώρες.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Διαδραστική εφαρμογή με πηγές και βίντεο από το Πανόραμα του 20ού αι. ΕΡΤ, (02.07΄) «Ο μακεδονικός αγώνας», Φωτόδενδρο
- Διαδραστικός χάρτης «Βαλκανικοί πόλεμοι: οι διεκδικήσεις και τα οφέλη των βαλκανικών κρατών», Φωτόδενδρο
- Πηγή 2, σ. 86 του σχολικού βιβλίου, προκειμένου να αναδειχθεί ο ρόλος του Ελ. Βενιζέλου στους Βαλκανικούς πολέμους.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ανάδειξη των διαστάσεων του μακεδονικού αγώνα μέσα από τον σχολιασμό των πηγών 1α και 1β του σχολικού βιβλίου.
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου
- Άσκηση/ δραστηριότητα 1 και 3 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Τα αίτια, η αφορμή
β) Τα αντίπαλα στρατόπεδα στην έναρξη του πολέμου
γ) Προσχωρήσεις/αποχωρήσεις (Τουρκία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Ρωσία, Αμερική), κύρια μέτωπα (ανατολικό, δυτικό), (απλή αναφορά)
γ) Οι επιχειρήσεις το 1916, Η καμπή του 1917 (απλή αναφορά)
δ) Το τέλος του πολέμου
Λέξεις - κλειδιά:
Ιμπεριαλισμός, εθνικισμός, μιλιταρισμός, Εγκάρδια Συνεννόηση – Entente (Αντάντ), Κεντρικές Δυνάμεις, πόλεμος χαρακωμάτων, Ρωσική Επανάσταση.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Η αφορμή του πολέμου, Πανόραμα του αιώνα, επ. 008, αρχείο ΕΡΤ
- Σύντομα βίντεο με πληροφορίες και αποτυπώσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε κινούμενα σχέδια για μαθητές και μαθήτριες, WW1 class clips, BBC
- Υλικό για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, BBC: The Battle of Somme, GCSE History - OCR B - BBC Bitesize
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση/ δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Σχολιασμός της εικόνας αρ. 3 του σχολικού βιβλίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Ενότητα 32: Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο – Ο Εθνικός Διχασμός
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Οι θέσεις Βενιζέλου – Κων/νου και η σύγκρουσή τους
β) Η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (απλή αναφορά)
γ) Οι Επίστρατοι και το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας
δ) Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης και Εθνικός Διχασμός
ε) Επέμβαση της Αντάντ, έξωση του Κων/νου, ανάληψη της εξουσίας από τον Βενιζέλο (απλή αναφορά).
Λέξεις - κλειδιά:
Εθνικός Διχασμός, Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης, Κράτος των Αθηνών.
Υποστηρικτικό υλικό:
«Η Ελλάδα το 1914», Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, ΕΡΤ
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Σχολιασμός των πηγών του σχολικού βιβλίου, ώστε να αναδειχθεί η στάση των δύο εμπλεκομένων (βασιλιά- Βενιζέλου) στο ζήτημα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
- Άσκηση / δραστηριότητα 3 του σχολικού βιβλίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Ενότητα 33: Η ρωσική Επανάσταση
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος
β) Η αστική επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917 (απλή αναφορά)
γ) Η σοσιαλιστική οκτωβριανή επανάσταση του 1917
δ) Ο εμφύλιος πόλεμος και η ξένη επέμβαση (απλή αναφορά)
ε) Η ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης (απλή αναφορά)
στ) Η επίδραση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ευρώπη
Λέξεις - κλειδιά:
Τσαρικό καθεστώς, μπολσεβίκοι, Οκτωβριανή επανάσταση, σοβιέτ, κομμουνιστικά κόμματα
Υποστηρικτικό υλικό:
- «Επανάσταση 1905. Ρωσία», Πανόραμα του αιώνα, ΕΡΤ (βίντεο: 15:54΄-16:53΄)
- «Σοβιετική επανάσταση», Πανόραμα του αιώνα, ΕΡΤ (βίντεο: 10:55΄-12:18΄)
- Πηγές του σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1, του σχολικού βιβλίου.
- Ποιες από τις διακηρύξεις και τα μέτρα που πήραν οι μπολσεβίκοι σχετίζονται με τις διακηρύξεις και τα μέτρα που είχε πάρει η Γαλλική Επανάσταση;
- Συζήτηση για την Οκτωβριανή Επανάσταση και τη σημασία της.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Ενότητα 34: Η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι μεταπολεμικές ρυθμίσεις
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Αρχή της Αυτοδιάθεσης των λαών («14 σημεία») (απλή αναφορά)
β) Συνθήκη Βερσαλλιών
γ) Συνθήκη Σεβρών
δ) Κοινωνία των Εθνών
Λέξεις - κλειδιά:
παγκόσμιος πόλεμος, τα «14 σημεία» του Γουίλσον, Συνθήκη Βερσαλλιών, Συνθήκη Σεβρών, Κοινωνία των Εθνών.
Υποστηρικτικό υλικό:
Χάρτες, σ. 98 και 99 του σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Άσκηση / δραστηριότητα 1 και 2 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Ενότητα 36. Ο ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) οι διωγμοί του ελληνισμού και τα αίτια τους
β) η «αυτοδιάθεση των λαών» και το κίνημα αυτονόμησης του Πόντο
Λέξεις - κλειδιά:
Τάγματα εργασίας, ποντοαρμενικό κράτος.
Πηγές του σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Άσκηση / δραστηριότητα 1 του βιβλίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Ενότητα 35. Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) τις διεκδικήσεις του Βενιζέλου στο Συνέδριο του Παρισιού
β) τη σημασία της στρατιωτικής παρουσίας της Ελλάδας στη Μ. Ασία για τη Βρετανία
γ) τις αντιδράσεις των Ελλήνων της Μ. Ασίας και των Τούρκων
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές σχολικού βιβλίου.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Ενότητα 38: Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922)
Διδασκαλία της ενότητας, με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας και οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού ως το καλοκαίρι του 1920
β) Η απόρριψη της Συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης
γ) Οι εκλογές 1920 και η επάνοδος Κωνσταντίνου
δ) Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος (συμφωνίες Κεμάλ με Σοβιετική Ένωση, Γαλλία, Ιταλία)
ε) Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922
Λέξεις - κλειδιά: ελληνική διοίκηση Σμύρνης, Συνθήκη Σεβρών, δημοψήφισμα 1920, επέλαση στον Σαγγάριο, Δημοκρατικό Μανιφέστο
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης, σ. 106 του σχολικού βιβλίου
- Απόβαση στη Σμύρνη, Το Πανόραμα του 20 ού αιώνα, ΕΡΤ, βίντεο (01.48΄)
- Πηγή, «Η έναρξη της Τουρκικής Επίθεσης, 13 Αυγούστου 1922, ΙΜΕ
- Πηγή, «Σκηνές από την καταστροφή της Σμύρνης», ΙΜΕ
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Άσκηση / δραστηριότητα 1 και 2 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Ενότητα 39: Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 44: Το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο
Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Η Δίκη των Έξι
β) Η Συνθήκη της Λοζάνης (1923)
γ) Παράγοντες έντασης γηγενών-προσφύγων, σχέσεις γηγενών - προσφύγων
δ) Συνέπειες της άφιξης των προσφύγων στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή, στον πολιτισμό
Λέξεις - κλειδιά:
Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών, τέλος Μεγάλης Ιδέας
Υποστηρικτικό υλικό:
- Η Συνθήκη της Λοζάνης (πλήρες κείμενο στα ελληνικά), Ιμβριακή Ένωση Μακεδονίας - Θράκης
- μαρτυρίες Μικρασιατών προσφύγων, Αρχείο ΕΡΤ
- «Δυο φορές ξένος», ντοκιμαντέρ για μετακινήσεις πληθυσμών μετά τη συνθήκη της Λοζάνης, Αρχείο ΕΡΤ
- Γραπτή πηγή, Απόσπασμα ομιλίας του Ελ. Βενιζέλου για το προσφυγικό 1928, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- «Το οδοιπορικό των προσφύγων μετά τη Μικρασιατική καταστροφή», Φωτόδενδρο
- «Μαρτυρίες από την έξοδο», Φωτόδενδρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου
- Άσκηση / δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 40: Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και η Μεγάλη Ύφεση - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 41. Κοινωνικές διαστάσεις της κρίσης του 1929
Ενιαία διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Τα αποτελέσματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου
β) H έκρηξη της οικονομικής κρίσης του 1929 (απλή αναφορά)
γ) Η επέκταση της κρίσης - Η μεγάλη ύφεση (απλή αναφορά)
δ) Κοινωνικές συνέπειες της κρίσης
ε) Πολιτική του New deal-αντιμετώπιση της κρίσης
Λέξεις - κλειδιά:
δικαίωμα αυτοδιάθεσης λαών, κινήματα ανεξαρτητοποίησης, ενίσχυση αυταρχικών και εθνικιστικών ιδεολογιών, Μεγάλη Ύφεση – «Κραχ», ανεργία, New Deal (πολιτική εξόδου από την κρίση). Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές και εικόνες του σχολικού βιβλίου
- [Αποσπάσματα για την έναρξη της κρίσης του 1929 στις Η.Π.Α], Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, επ. 021, Αρχείο ΕΡΤ (λεπτά 27:34-28:30)
- [η κρίση και οι συνέπειές της στις Η.Π.Α.], Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, επ. 022, Αρχείο ΕΡΤ (αρχή του ντοκιμαντέρ)
- «η κρίση συνεχίζεται..»,[αντιδράσεις, διαδηλώσεις σε όλον τον κόσμο για την κρίση], Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, επ. 023, Αρχείο ΕΡΤ (αρχή του ντοκιμαντέρ)
- Πίνακας [«αριθμός ανέργων» στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου], Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Καταγραφή της αλυσίδας της κρίσης με βάση τα στοιχεία της πηγής αρ. 2 του σχολικού βιβλίου.
- Σχολιασμός των επιπτώσεων της κρίσης με βάση τις εικόνες αρ. 4 και 1 & 2 του σχολικού βιβλίου ή άλλων πηγών και εικόνων από το διαδίκτυο.
- Σχολιασμός της πηγής αρ. 2 του σχολικού βιβλίου, ώστε να αναδειχθούν οι τομείς παρέμβασης της πολιτικής του New deal του Ρούσβελτ.
- Συζήτηση για την κρίση σήμερα. Αναζήτηση αναλογιών με την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 42: Πολιτικές διαστάσεις της κρίσης του 1929 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Ενότητα 43. Η υποενότητα «Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936»
Ενιαία διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Η Σοβιετική Ένωση την εποχή του Στάλιν
β) Ο φασισμός στην Ιταλία
γ) Ο ναζισμός στη Γερμανία
δ) η υποενότητα «Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου»
Λέξεις - κλειδιά:
Σταλινισμός, Φασισμός, Ναζισμός, «Ντούτσε», «Φύρερ», δικτατορία 4ης Αυγούστου, ΕΟΝ.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές του σχολικού βιβλίου
- «Ο ναζισμός κερδίζει έδαφος», Το Πανόραμα του 20ού αιώνα, επ. 022, Αρχείο ΕΡΤ (από 26:00)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Σχολιασμός της έννοιας του φασισμού, όπως τον οραματίζεται ο Μουσολίνι στην πηγή αρ. 1 του σχολικούβιβλίου.
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Άσκηση / δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενότητα 45: Τα προμηνύματα και τα αίτια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Γερμανική, ιταλική και ιαπωνική επιθετικότητα πριν από την έναρξη του πολέμου (απλή αναφορά)
β) Συγκρότηση του Άξονα Ρώμης - Βερολίνου και του Αντιδιεθνιστικού Συμφώνου, σ. 123
γ) Στάση των δυτικών κρατών («πολιτική κατευνασμού»), Σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ (απλή αναφορά)
δ) Αίτια του πολέμου
Λέξεις - κλειδιά:
Άξονας Ρώμης – Βερολίνου, Αντιδιεθνιστικό Σύμφωνο, «πολιτική κατευνασμού», Σύμφωνο Μη Επιθέσεως Μολότοφ – Ρίμπεντροπ.
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές και εικόνες του σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / Δραστηριότητα 3 του σχολικού βιβλίου.
- Σχολιασμός της πολιτικής που ακολούθησαν απέναντι στον Χίτλερ τα Δυτικά Κράτη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενότητα 46: Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
α) Η αφορμή και η έκρηξη του πολέμου
β) Αναφορά με βάση τον Χάρτη 1 στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη 1939- 1941 (Blitzkrieg/«Πόλεμος- Αστραπή»), στη γερμανική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση (1941 – 1943), στις επιχειρήσεις στην Αφρική (1941 – 1943), στις επιχειρήσεις στην Άπω Ανατολή (από το 1941), προκειμένου να γίνει κατανοητή η έννοια του «παγκοσμίου» πολέμου.
γ) Το τέλος του πολέμου
Λέξεις - κλειδιά:
«Πόλεμος- Αστραπή »/Blitzkrieg, ατομική βόμβα.
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές και εικόνες σχολικού βιβλίου
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Άσκηση / δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενότητα 47: Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο
Διδασκαλία της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
α) τον ελληνοϊταλικό πόλεμο
β) τον ελληνογερμανικό πόλεμο
Λέξεις - κλειδιά:
Τορπιλισμός της ΄Ελλης, ΟΧΙ, αλβανικό μέτωπο, ελληνογερμανικός πόλεμος.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγή, «Ο τορπιλισμός της «Ελλης», ΙΜΕ
- Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, ΙΜΕ
- Η γερμανική επίθεση, ΙΜΕ
- πηγή, «Οι Γερμανοί στην Αθήνα», ΙΜΕ
- «Μαρτυρίες βετεράνων του ’40», Αρχείο ΕΡΤ
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Σχολιασμός της πηγής 2 του σχολικού βιβλίου σχετικά με τη ρήξη ανάμεσα στην ελληνική κοινωνία και την ηγεσία της εξαιτίας της στάσης της τελευταίας στον πόλεμο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενότητα 48: Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Η Κατοχή
β) Η Αντίσταση και τα αντίποινα
γ) Η «ελεύθερη Ελλάδα
δ) Η Απελευθέρωση
Λέξεις - κλειδιά:
Κατοχή, Αντίσταση, ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, «Ελεύθερη Ελλάδα», Κυβέρνηση του βουνού, τάγματα ασφαλείας
Υποστηρικτικό υλικό:
- «Κατοχή», ΙΜΕ
- «Ελεύθερη Ελλάδα», ΙΜΕ
- «Απελευθέρωση», ΙΜΕ
- «Γοργοπόταμος», Αρχείο ΕΡΤ
- «Αίμα και Θρήνος στα Καλάβρυτα» Αρχείο ΕΡΤ
- «Μπλόκο της Κοκκινιάς», Αρχείο ΕΡΤ
- Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1
- Με βάση το προτεινόμενο υλικό, να αναδείξετε τις μορφές Αντίστασης κατά των Γερμανών και τη συμμετοχή του λαού σε αυτές.
- Πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό και φύλλα εργασίας στο 12 Οκτωβρίου. Η Αθήνα ελεύθερη
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Ενότητα 49: Τα αποτελέσματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
α) Οι ανθρώπινες απώλειες και οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών (απλή αναφορά)
β) Οι υλικές καταστροφές (απλή αναφορά)
γ) Η κατάρρευση του βιοτικού επιπέδου
δ) Η ηθική καταρράκωση
ε) Η εξασθένηση του διεθνούς ρόλου της Ευρώπης (απλή αναφορά) στ) Ο.Η.Ε
Λέξεις - κλειδιά:
γενοκτονία, Ο.Η.Ε.
Υποστηρικτικό υλικό:
- «Τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι κρατούμενοι», Φωτόδενδρο
- «Οι απώλειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», Φωτόδενδρο
- «Πίνακας δολοφονηθέντων Εβραίων στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Συζήτηση για τις συνέπειες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις νεαρές ηλικίες.
- Συζήτηση για το τραυματικό γεγονός του ολοκαυτώματος. (ποικίλο χρήσιμο ψηφιακό υλικό στις Ψηφιακές Εκθέσεις του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος)
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Ενότητα 50. Η διαίρεση της μεταπολεμικής Ευρώπης - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Ενότητα 51. Διπολισμός και Ψυχρός Πόλεμος
Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) τη σημασία των συμφωνιών της Γιάλτας και Πότσνταμ για τον μεταπολεμικό κόσμο
β) τις διαφοροποιήσεις και τη διαίρεση ανάμεσα σε Ανατολική και Δυτική Ευρώπη
γ) τον ρόλο της αμερικανικής βοήθειας στην ανοικοδόμηση της μεταπολεμικής Ευρώπης
δ) τον διπολισμό και τον Ψυχρό πόλεμο ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις
ε) τις σημαντικότερες επιπτώσεις τους.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης με την διαιρεμένη Ευρώπη, Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Από τα μέσα του 18ο αιώνα ως τις αρχές του 21ου αι. Γ΄ Γυμνασίου
- Γελοιογραφία «Αμερικανική βοήθεια (ΟΥΝΡΑ) στους αγρότες», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- «Διαφήμιση ηλεκτρικών ειδών της ΙΖΟΛΑ» ως παράδειγμα εκσυγχρονισμού και αστικοποίησης της ελληνικής κοινωνίας και ως στοιχείο διαφοράς ανάμεσα στην Ανατολική και Δυτική Ευρώπη
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.
- Συζήτηση για τον Ψυχρό Πόλεμο και την πυρηνική απειλή.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Ενότητα 52.Το τέλος της αποικιοκρατίας και η ανάδυση του Τρίτου Κόσμου - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Ενότητα 53. Η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών και η μεταψυχροπολεμική Ευρώπη
Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) το φαινόμενο της αποαποικιοποίησης
β) τα κύρια προβλήματα του Τρίτου Κόσμου
γ) τις μεταρρυθμίσεις στην Σοβιετική Ένωση και τις συνέπειές τους (νέοι πολιτικοί σχηματισμοί, μεταναστευτικό ρεύμα προς τις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, αναζωπύρωση ξενοφοβίας και ρατσισμού).
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του βιβλίου
- Χάρτης «Η Ευρώπη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο», Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Από τα μέσα του 18ο αιώνα ως τις αρχές του 21ου αι. Γ΄ Γυμνασίου
- Αποσπάσματα από βίντεο, «Η πτώση του τείχους του Βερολίνου», DW-Transtel (με ελληνικούς υπότιτλους)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Συζήτηση για την ευθύνη των αποικιοκρατών για την υπανάπτυξη που μαστίζει σήμερα πολλές πρώην αποικίες.
- Άσκηση / δραστηριότητα 2 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. Ενότητα 54. Ο εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (1944-1963) - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. Ενότητα 55. Όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 (1963-1974)
Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν:
α) τις συνθήκες που οδήγησαν στον Εμφύλιο Πόλεμο
β) τα κυριότερα γεγονότα της εμφύλιας σύρραξης και την στάση των εμπλεκομένων
γ) τις επιπτώσεις του εμφυλίου πολέμου στη μετεμφυλιακή Ελλάδα
δ) τις κυριότερες πολιτικές εξελίξεις (οξυμένο πολιτικό κλίμα, στάση μοναρχίας, παρακράτος, δημιουργία νέων κομμάτων)
ε) τις κυριότερες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές
στ) τον κυπριακό αγώνα
ζ) την επιβολή της απριλιανής δικτατορίας, την αντίσταση σε αυτήν και την κατάρρευσή της.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Γελοιογραφία για τη Συνθήκη της Ζυρίχης, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- «Σαρλερουά, Έλληνες μετανάστες στα ορυχεία του Βελγίου», Βίντεο, Μηχανή του Χρόνου
- Γελοιογραφία της 21ης Απριλίου, «Ιστορία και Λογοτεχνία», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Άσκηση / δραστηριότητα 1 του σχολικού βιβλίου.
- Ένα σύντομο χρονικό για τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη.
- Άσκηση / δραστηριότητα 2, σ. 156 του σχολικού βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
Σύνολο Διδακτικών Ωρών: 45
