Οδηγίες διδασκαλίας σχολικού έτους 2024-2025 για την Ιστορία Β΄ τάξης Γυμνασίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου (330-717)
Ι. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Μέτρα του Κωνσταντίνου Α΄ για την ανόρθωση του κράτους
Ίδρυση και φυσιογνωμία της Κωνσταντινούπολης
Η θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του Ρωμαϊκού Κράτους ώστε να συγκριθεί η θέση της Κωνσταντινούπολης με αυτή της Ρώμης και να αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα της πρώτης σε σχέση με τον νέο προσανατολισμό του κράτους.
- Τοπογραφικός χάρτης της Κωνσταντινούπολης και πηγή του βιβλίου, προκειμένου να αναδειχθεί ο πολεοδομικός και αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της Κωνσταντινούπολης.
Για σχετικό υλικό βλ: «Βυζαντινή περίοδος», Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
- Πηγές των σχολικού βιβλίων της Α΄ Γυμνασίου («Διάταγμα Μεδιολάνων») και της Β΄ Γυμνασίου («Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου») προκειμένου να κατανοηθεί και να σχολιαστεί η θρησκευτική πολιτική του Μ. Κωνσταντίνου.
Συμπληρωματικά:
Προτεινόμενη Δραστηριότητα:
Ερώτηση 2 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
1.Ο Ιουστινιανός και το έργο του
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η πολιτική του Ιουστινιανού
Εσωτερική πολιτική
Εξωτερική πολιτική
Κτίσματα και Αγία Σοφία
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές για τα γεγονότα της «Στάσης του Νίκα» (επιλογή από τις προτεινόμενες στο βιβλίο εκπαιδευτικού)
- Χάρτης για τη μετακίνηση των πληθυσμών και την επισήμανση των περιοχών εγκατάστασης των γερμανικών φύλων.
- Χάρτης προκειμένου να αναδειχτεί η αποκατάσταση της ρωμαϊκής οικουμένης
Για χάρτες, βλ. Χάρτες Βυζαντινής αυτοκρατορίας κατά ιστορική περίοδο, Βυζαντινόν Χρονικόν
-«Στρατιωτικές επιχειρήσεις Ιουστινιανού», Μαθησιακά αντικείμενα Φωτόδεντρο
- Εικόνες του ναού της Αγίας Σοφίας προκειμένου να γίνει αντιληπτός ο νέος αρχιτεκτονικός τύπος, οι αρχιτεκτονικές καινοτομίες. Για σχετικό υλικό, βλ.:
- Πηγή: «Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας»
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 1 του βιβλίου
- Ερώτηση 2 του βιβλίου
- Συζήτηση για τη σημασία της κωδικοποίησης του ρωμαϊκού δικαίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
2. Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717): Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Το Βυζάντιο σε κρίση
Η αντεπίθεση του Ηρακλείου
Ο θεσμός των Θεμάτων
Ο εξελληνισμός του κράτους
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης ώστε να γίνει αντιληπτή η θεματική οργάνωση της Μ. Ασίας τον 7ο και 9ο αι.
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ώστε να αναδειχτεί η λογική της διαίρεσης της αυτοκρατορίας σε θέματα.
- Υλικό για στρατό και τα θέματα, βλ. «Ο στρατός», «Βυζαντινών πολεμικά», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- «Οχυρωματικά έργα (κάστρα, οχυρά, πύργοι)», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 4 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Λαοί στον περίγυρο του Βυζαντινού Κράτους
Ι. Ο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Οι Σλάβοι και η σχέση τους με το Βυζάντιο - 2. Οι Βούλγαροι και η σχέση τους με το Βυζάντιο
Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτες προκειμένου να εντοπιστούν οι Σκλαβηνίες αλλά και η ίδρυση και επέκταση του βουλγαρικού κράτους.
- Πηγές, «Οι Σλάβοι τον 6ο αιώνα (για την κατάσταση το 581)» και «Επιδρομές τον 6ο αι.», στο: http://www.ime.gr/chronos/08/gr/sources/economy.html
- «Οι Σλάβοι», Μαθησιακά αντικείμενα. Φωτόδεντρο
Διδακτική Ώρα: 1
ΙΙ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
1. Η εξάπλωση των Αράβων - 2. Το εμπόριο και ο πολιτισµός του Ισλάµ
Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ίδρυση και αρχές του Ισλάμ
Η επέκταση των Αράβων - παράγοντες και συνέπειες
Το εμπόριο των Αράβων
Γράμματα και τέχνες
Επίδραση του αραβικού πολιτισμού στην Ευρώπη
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης ώστε να γίνει αντιληπτή η αραβική επέκταση και η τελική αναχαίτιση στον ευρωπαϊκό χώρο.
- Εικαστικά έργα αραβικής τέχνης ώστε να επισημανθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Για σχετικό υλικό, βλ.: - «Ισλαμική τέχνη», Μουσείο Μπενάκη και «Discover Islamic art», Museum with no frontiers
- «Πολιτιστικές επιδράσεις Βυζαντινών και Αράβων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Κατάρτιση πίνακα στο οποίο να παρουσιάζεται ανά τομέα η συμβολή των Αράβων στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου (717-1025)
Ι. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
1. Η διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής βυζαντινής αυτοκρατορίας
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Απόκρουση του αραβικού κινδύνου
Διοικητικά και οικονομικά μέτρα
Ανάκαμψη της οικονομίας
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές του σχολικού βιβλίου για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 4 και 5 του βιβλίου.
- Παιχνίδι ρόλων: Αναπαραστήστε έναν υποθετικό διάλογο ανάμεσα σε δύο υπηκόους του Βυζαντίου την εποχή εφαρμογής των «κακώσεων» του Νικηφόρου Α΄. Ο ένας θεωρεί τα μέτρα του αυτοκράτορα δυσβάσταχτα και άδικα, ενώ ο άλλος τα υπερασπίζεται θεωρώντας τα αναγκαία. Τι πιστεύετε ότι θα έλεγε ο καθένας από τους δύο;
Διδακτική Ώρα: 1
2. Η μεταβατική εποχή: Οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες
Φάσεις και λήξη της εικονομαχίας
Συνέπειες
Υποστηρικτικό υλικό:
Γραπτές πηγές του σχολικού βιβλίου για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων
Προτεινόμενη δραστηριότητα
Παιχνίδι ρόλων: Επιχειρηµατολογία υπέρ και κατά της λατρείας των εικόνων, με αξιοποίηση των επιχειρημάτων των πηγών του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
3. Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ίδρυση της Σχολής της Μαγναύρας
Ενδιαφέρον για τους κλασικούς
Αραβικοί πόλεμοι και επική ποίηση
Υποστηρικτικό υλικό:
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 5 του βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
4. Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η πορεία εκχριστιανισμού των Μοραβών και η σημασία της
Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων
Το Σχίσμα του 867
Υποστηρικτικό υλικό:
- Διαδραστική εφαρμογή, «Η αποστολή εκχριστιανισμού των Σλάβων», Φωτόδενδρο
- «Οι διαφορές των δύο εκκλησιών», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
Ερωτήσεις 2 και 3 του βιβλίου.
Διδακτική Ώρα: 1
6. Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων
Η ηγεμονία του Κιέβου και οι αποτυχημένες επιθέσεις κατά της Κωνσταντινούπολης
Εκχριστιανισμός των Ρώσων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης, Eμπορικές διαδρομές Βαράγγων, Βικιπαίδεια
- «Η ιεραποστολή στη Ρωσία», Θεματικές κατηγορίες, Ιστορικά θέματα, Ιστορικές μελέτες της Ιεράς Μονής, Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Με βάση τις πληροφορίες της ενότητας για τις σχέσεις Βυζαντίου - Ρώσων, αλλά και τα αποτελέσματα του εκχριστιανισμού των Ρώσων στις σχέσεις των δύο λαών, προσπαθήστε να μαντέψετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα της Άννας στη διάρκεια του ταξιδιού της στη Χερσώνα για να παντρευτεί τον Βλαδίμηρο και γράψτε τη σχετική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο.
Διδακτική Ώρα: 1
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Αγώνες με τους Άραβες
Αγώνες με τους Βούλγαρους
Οικονομικές συνέπειες των πολέμων
Υποστηρικτικό υλικό:
Χάρτες για την παρακολούθηση των συγκρούσεων και τις αυξομειώσεις των εδαφών της αυτοκρατορίας.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Δημιουργία χρονογραμμής με τις κυριότερες νίκες των Βυζαντινών
- Ερωτήσεις 1 και 2 του βιβλίου
7. Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
Διδακτική Ώρα: 1
ΙΙ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
1.Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία - 2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους «δυνατούς»
Διδασκαλία με έμφαση στα εξής σημεία:
Οι κοινωνικές τάξεις της υπαίθρου (ορισμοί)
Η ανάπτυξη των πόλεων και τα αστικά κοινωνικά στρώματα
Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές του σχολικού βιβλίου για την ανάδειξη των παραπάνω
- «Οικονομία και κοινωνία στο Βυζάντιο», Μαθησιακά Αντικείμενα, Φωτόδενδρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Παιχνίδι ρόλων: Ένας Βυζαντινός αγρότης απευθύνεται στον αυτοκράτορα, παρουσιάζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει και ζητώντας την προστασία της πολιτείας.
Διδακτική Ώρα: 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ: Περίοδος της κρίσης του Βυζαντίου (1025-1453)
Ι. Η ΕΞΑΣΘΕΝΙΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ
1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Οι εξωτερικοί εχθροί του Βυζαντίου
Ο θεσμός της Πρόνοιας και οι συνέπειές του
Εξωτερικές επιτυχίες (απλή αναφορά)
Η νίκη των Σελτζούκων στο Μυριοκέφαλο και οι συνέπειές της
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τον εντοπισμό των σημείων των συγκρούσεων του βιβλίου.
- Πηγές, σ. 56 σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη της εσωτερικής πολιτικής των Κομνηνών
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 3 του βιβλίου.
Διδακτικές Ώρες: 2
3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το Σχίσμα των Εκκλησιών
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς και οι συνέπειες για την αυτοκρατορία
Το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης του Βυζαντινού κράτους για να εντοπιστούν οι περιοχές όπου αναπτύχθηκε η εμπορική δραστηριότητα των ιταλικών ναυτικών πόλεων σύμφωνα με το χρυσόβουλο του 1082 (πηγή του βιβλίου)
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερωτήσεις 1 και 3 του βιβλίου.
- Παιχνίδι ρόλων: δύο ομάδες μαθητών και μαθητριών αναλαμβάνουν τους ρόλους εκπροσώπων των δύο Εκκλησιών και υποστηρίζουν το σκεπτικό και τις ενέργειες των Εκκλησιών τους, που οδήγησαν στο Σχίσμα.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ορισμός και παράγοντες διαμόρφωσης
Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες
Η τέταρτη σταυροφορία
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές:
«Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
«Η Έφοδος, η Κατάληψη και η Λεηλασία της Πόλης», στο: Οι Σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, Εκπαιδευτικό σενάριο, Διαδίκτυο και Διδασκαλία
-Χάρτης Σταυροφοριών, Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ένας χωρικός από τη Δύση εξηγεί σε συγχωριανό του τους λόγους για τους οποίους θα συμμετάσχει σε µια Σταυροφορία.
Διδακτικές Ώρες: 2
2. Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Τα λατινικά κράτη
Τα ελληνικά κράτη
Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τον εντοπισμό των λατινικών και των ελληνικών κρατών
- Ιστοσελίδα «Καστροπολιτεία του Μυστρά» (εικονικές πρωτογενείς πηγές, πληροφοριακό υλικό και παιχνίδι γνώσεων για παιδιά Γυμνασίου)
- «Θεσσαλονίκη - Μυστράς. Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Παλαιολόγος», «Πολιτιστικές διαδρομές», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Πηγή: «Τα ερείσματα του Ελληνισμού», στο: Οι Σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, Εκπαιδευτικό σενάριο, Διαδίκτυο και Διδασκαλία
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Αναζητήστε και παρουσιάστε κατάλοιπα της λατινικής παρουσίας (κάστρα, τοπωνύμια κ.ά.) στην περιοχή σας.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙΙ. Ανασύσταση του Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς
1. Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για την ανάσχεσή τους
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Οι Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους
Προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών
Υποστηρικτικό υλικό:
«Η εξάπλωση των Οθωμανών», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Ερώτηση 1 του βιβλίου
- Παιχνίδι ρόλων: Αφού χωριστείτε σε δύο ομάδες αναπαραστήστε την επιχειρηματολογία υπέρ και κατά της ευρωπαϊκής βοήθειας και παρουσίας στην Πόλη τις παραμονές της Άλωσης.
Διδακτική Ώρα: 1
2. Η άλωση της Πόλης
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Πολιορκία και άλωση της Πόλη
Οι συνέπειες
Η βυζαντινή πνευματική κληρονομιά
Υποστηρικτικό υλικό:
Πηγές:
- «Στιγμιότυπα από την πολιορκία της Πόλης», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
- «Η απάντηση των Ελλήνων στις προτάσεις των Τούρκων για την παράδοση της Κωνσταντινούπολης», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας)
- Βίντεο: «1453: Η άλωση της Κωνσταντινούπολης», National Geographic Society.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Μελετώντας το παρακάτω υλικό, καταγράψτε και συζητήστε τα συμπεράσματά σας για τις αντιλήψεις και τα συναισθήματα, που απηχούν έργα της λαϊκής παράδοσης για την Άλωση. («Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Θρήνοι, θρύλοι, παραδόσεις», Μαθησιακό Αντικείμενο, Φωτόδεντρο)
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ: Ο πολιτισμός του Βυζαντίου
1. Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο - 2. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική
Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Σπίτια, εξοπλισμός σπιτιού, διατροφή, ενδυμασία, κόσμηση, βλ. «Τα εν οίκω…εν δήμω», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Γέννηση, βάπτιση, γάμος, θάνατος, ταφή, βλ. «Έθιμα των βυζαντινών», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Ψυχαγωγία, βλ. «Η κοινωνική ζωή στο Βυζάντιο», Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου, Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων
- Τέχνη, βλ. -«Βυζαντινές εικόνες», Συλλογές. Φορητές εικόνες και ξυλόγλυπτα, Βυζαντινό και Χριστιανικό Εικονικό Μουσείο
- Βυζαντινή Ζωγραφική, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η Μεσαιωνική Ευρώπη
Ι. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ (5ος-10ος αι.)
2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του
Ανάκληση γνώσεων για τη μεγάλη μετανάστευση των λαών και τα κράτη στη Δυτική Ευρώπη. Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και η οργάνωσή της
Η διαίρεσή της με τη Συνθήκη του Βερντέν
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης με τα γερμανικά κράτη
- Χάρτης Ευρώπης ώστε να κατανοηθεί η θέση και η έκταση της αυτοκρατορίας του Καρλομάγνου και των κρατών των διαδόχων του
- Η αυτοκρατορία των Καρολιδών την εποχή του Καρλομάγνου στο Μεσαιωνική και νεότερη Ιστορία. Από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.) ως τις αρχές του 18 ου αι., Β΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 1 του βιβλίου.
3. Η φεουδαρχία στη Δυτική Ευρώπη
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας:
Προβολή σύντομου video «Η φεουδαρχία στη δυτική Ευρώπη»
Διδακτικές Ώρες: 2
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ: Η Ευρώπη στους Νεότερους Χρόνους (15ος-18ος αι.)
Ι. ΟΙ ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
1. Οι Ανακαλύψεις
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις
Τα εξερευνητικά ταξίδια
Η τύχη των προκολομβιανών πολιτισμών
Συνέπειες των ανακαλύψεων
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτες του σχολικού βιβλίου
- Πηγή, εικόνα και γράφημα δημογραφικής εξέλιξης του σχολικού βιβλίου, για να διαπιστωθεί η συμπεριφορά των Ευρωπαίων στους γηγενείς της αμερικανικής ηπείρου.
- Γράφημα τιμών, σχεδιάγραμμα του σχολικού βιβλίου και άλλες πηγές και εικόνες για να διαπιστωθούν οι συνέπειες των ανακαλύψεων για την οικονομία και την κοινωνία της Ευρώπης.
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Συζήτηση για τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων απέναντι στους γηγενείς κατοίκους της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.
Διδακτικές Ώρες: 2
2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Ποιο είναι το νόημα του όρου Αναγέννηση (ορισμός)
Μια νέα εικόνα του κόσμου
Ο Ανθρωπισμός (ορισμός)
Ο οικουμενικός άνθρωπος (ορισμός)
Η συμβολή των Ελλήνων λογίων
Η γέννηση του τυπωμένου βιβλίου και η διάδοση της Αναγέννησης (απλή αναφορά)
Υποστηρικτικό υλικό:
- Πηγές για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Με βάση (δύο ή περισσότερα) επιλεγμένα έργα ζωγραφικής από τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, προσπαθήσετε να εντοπίσετε τις μεταξύ τους διαφορές και να τις συνδέσετε με την αντίληψη του κόσμου που χαρακτηρίζει την κάθε περίοδο. Για σχετικό υλικό, βλ.: Κόμβος για την ιστορία της τέχνης
- Με βάση τα στοιχεία της ενότητας, προσπαθήστε να φανταστείτε πώς βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο ο άνθρωπος της Αναγέννησης.
Διδακτικές Ώρες: 2
3. Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση
Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία:
Η κρίση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και οι «ανθρωπιστές»
Η προτεσταντική μεταρρύθμιση (ορισμός, κύριος εκφραστής)
Οι αντιδράσεις της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας
Η Ευρώπη μετά τη μεταρρύθμιση (απλή αναφορά με χάρτη)
Υποστηρικτικό υλικό:
- Εικόνα «Το πλοίο των τρελών» σχολικού βιβλίου
- Χάρτης Ευρώπης για τον εντοπισμό της κατανομής Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών σχολικού βιβλίου
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Ερώτηση 1 του σχολικού βιβλίου
Διδακτική Ώρα: 1
4. Πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις από τον 15ο ως τον 18ο αιώνα
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
Δημογραφική εξέλιξη της Ευρώπης
Ανάπτυξη εμπορίου και βιοτεχνίας, αρχές βιομηχανικής επανάστασης
Κοινωνικές τάξεις
Εθνικά κράτη και πολιτεύματα κατά τα μέσα του 18ου αι.
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης κρατών και πολιτευμάτων στη Δυτική Ευρώπη και Ρωσία το 18ο αι., στο Nεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Από τα μέσα του 18ου αι. ώς τις αρχές του 21ου αι. Γ΄ Γυμνασίου, Αθήνα 2007
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
Προτεινόμενες δραστηριότητες:
- Να αναγνωρίσετε και να συζητήσετε τις αντιλήψεις για την άσκηση της εξουσίας που εκφράζουν ο Ι. Μποσυέ και ο Τζον Λοκ στις πηγές του σχολικού βιβλίου.
- Να τεκμηριώσετε γιατί το «Habeas corpus» και το «Bill of Rights» (σχολικού βιβλίου) αποτελούν ορόσημα στην ιστορία της εξέλιξης των πολιτικών αντιλήψεων.
Διδακτικές Ώρες: 2
ΙΙ. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΥΠΟ ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να αντιληφθούν τα ακόλουθα σημεία:
Συνθήκες κατάκτησης Βενετών και Οθωμανών
Ρόλος της Εκκλησίας
Θεσμός των κοινοτήτων
Ρόλος των Φαναριωτών
Αρματολοί και κλέφτες
Οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές από το 17ο αι.
Παροικίες
Παιδεία και Νεοελληνικός Διαφωτισμός
Υποστηρικτικό υλικό:
- Χάρτης για τις παροικίες, στο «Έλληνες της Διασποράς», Βουλή των Ελλήνων, σ. 12
- Πηγές του σχολικού βιβλίου ή/και άλλες για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
- Παρουσίαση με επιλογές από την ενότητα «Εικόνες από την Κοινωνία και τον πολιτισμό στην Οθωμανική αυτοκρατορία», «Οθωμανική περίοδος», Ελληνική Ιστορία στο διαδίκτυο, Ι.Μ.Ε και ειδικότερα, «Άνθρωποι και χρήμα. Στιγμές από την οικονομική και κοινωνική ζωή στην οθωμανική αυτοκρατορία», Οθωμανική περίοδος, Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Προτεινόμενη δραστηριότητα:
Συγκεντρώστε τους όρους (πληθυσμιακές ομάδες, θεσμοί, αξιώματα, δραστηριότητες, παράγοντες φθοράς, κ.ά.) που αφορούν τον Ελληνισμό κατά την οθωμανική περίοδο.
Διδακτικές Ώρες: 2
Σύνολο Διδακτικών Ωρών: 42 ώρες
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
Α. Ερευνητικές εργασίες-project
Θέματα ερευνητικών εργασιών με βάση επιλεγμένη προτεινόμενη βιβλιογραφία και δικτυογραφία από τον/την εκπαιδευτικό θα μπορούσαν να αποτελέσουν όλα τα θέματα που παρουσιάστηκαν σε μεγαλύτερο όμως βάθος ή χρονική διάρκεια.
Ενδεικτικά παραδειγματικά:
Ο κόσμος των Βαλκανίων (προέλευση βαλκανικών πληθυσμών, εμφάνιση, εγκατάσταση, δημιουργία κρατών, σχέσεις με το Βυζάντιο, πολιτισμός, επιβολή οθωμανικής κυριαρχίας….),
Ο εκχριστιανισμός των βαλκανικών λαών και των Ρώσων. Στόχοι, διαδικασία και συνέπειες των ενεργειών των Βυζαντινών,
Όψεις της ζωής των Βυζαντινών (Η καθημερινή ζωή, Η εκπαίδευση, Η διατροφή, Η ενδυμασία, Πόλεμοι, Όπλα και πολεμικές τακτικές κ.ά.),
Τα σύνορα του Βυζαντινού κράτους (Συγκέντρωση, υπομνηματισμός και σύγκριση χαρτών του βυζαντινού κράτους από την περίοδο του Ιουστινιανού έως την πτώση της Κωνσταντινούπολης (6ος-15ος αι.),
Η Βυζαντινή τέχνη (συνολικά, κατά είδος [αρχιτεκτονική, ζωγραφική, μικροτεχνία], κατά περίοδο),
Παρουσίαση της εξέλιξης της Ευρώπης από τον 5ο αι. μέχρι τον 18ο αι. (εξέλιξη κατά περιοχές με βάση την επικράτεια των σύγχρονων κρατών)
Τοπική ιστορία: Παρουσίαση της περιοχής των μαθητών κατά την οθωμανική περίοδο (οικιστικό δίκτυο, διοικητική διαίρεση, κοινωνία, οικονομία, πνευματική ζωή...)
B. Δημιουργία ιστοριογραμμών - χρονολογίων
Τοποθέτηση στον χρόνο γεγονότων της Μεσαιωνικής Ιστορίας συνολικά ή κατά περίοδο ή κατά τομέα.
Γ. Αφηγηματική ανασύνθεση ιστορικών γνώσεων
Απόδοση μιας φανταστικής ιστορίας που στηρίζεται σε ελεγμένες ιστορικά πληροφορίες. Με βάση προτεινόμενη από τον/την εκπαιδευτικό βιβλιογραφία και δικτυογραφία, ζωντανεύουμε ένα φανταστικό πρόσωπο και του δίνουμε τον λόγο, αναπαριστώντας στοιχεία του βίου της εποχής, γεγονότα, σκέψεις.
Δ. Δημιουργία σύντομων αρχαιολογικών οδηγών για βυζαντινούς χώρους-μνημεία της περιοχής σας
Ενδεικτικά παραδείγματα: Περίπατος στις βυζαντινές εκκλησίες της Αθήνας. Οδηγός για παιδιά, Η βυζαντινή Καστοριά. Οδηγός για παιδιά, Τα φραγκικά κάστρα της Πελοποννήσου. Οδηγός για παιδιά, Το Ενετικό Ηράκλειο. Οδηγός για παιδιά.
